Koliko se gradilo na Balkanu prošle godine

Balkansko područje je tokom prethodnih godina bilo plodno tlo kako za domaće, tako za strane investicije i građevinske poduhvate. Saznajte šta je u građevinarstvu obilježilo prošlu godinu, da li je došlo do rasta industrije i koji su najznačajniji projekti započeti i najavljeni.

Izmjena zakonodavstva u skladu sa propisima Evropske unije obuhvata i uređenje propisa u oblasti građevinarstva, infrastrukture i ulaganja; kako se većina balkanskih zemalja kreće uglavnom u tom smjeru, došlo je do rasta investicija i oživljavanja građevinske industrije tokom prethodnih nekoliko godina.

Pogledali smo kakvo je stanje u industriji bilo tokom 2017. godine u nekim zemljama Balkana.

Srbija

U Srbiji je najveći rast zabilježen od 2015. i 2016. godine, a i 2017. je bila godina primjetnog rasta. Završeni su neki veliki projekti i mnoštvo fabrika.

Zahvaljujući reformama u izdavanju građevinskih dozvola u Srbiji je došlo do povećanja obima građevinskih radova.

Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture nedavno je saopštilo da je samo u novembru prošle godine izdato 2.007 građevinskih dozvola, a statistika za 2017. godinu kaže da je izdato duplo više dozvola nego 2016. godine; u oblasti infrastrukture, zabilježen je rast od 112%. Broj izdatih građevinskih dozvola porastao je u stanogradnji.

Prema riječima gradskog menadžera Beograda Gorana Vesića, do kraja 2017. godine izdate su dozvole za izgradnju oko milion kvadrata na teritoriji Glavnog grada. Brzina izdavanja građevinskih dozvola učinila je da Srbija napreduje u rangiranju Svjetske banke o lakoći poslovanja, i sada se nalazi u top 10 zemalja u kategoriji izdavanja dozvola, uz skraćenje procedure i smanjenje troškova.

Rekonstrukcija puteva, fabrike

Tokom prethodne godine završena su dva velika projekta u Beogradu: rekonstrukcija Ulice Vojvode Stepe i Trga Slavija sa Bulevarom Oslobođenja; rekonstrukcija Ruzveltove ulice.

Što se tiče drugih mjesta u Srbiji, izgrađene su brojne fabrike, uglavnom za potrebe automobilske industrije:

Kromberg&Schubert u Kruševcu;

Continental u Subotici;

Huchinson u Rumi (druga po redu);

Aunde u Jagodini.

Od ostalih, tu su fabrika nudli u Rumi (CG Foods Europe), fabrika prediva LebanTeks u Lebanu, fabrika italijanske firme Zopas (električni grejači) i druge.

Strane investicije

U zadnje vrijeme ističe se prisustvo stranih investitora u građevinarstvu. Srbija pruža plodnu klimu za investicije u ovoj oblasti, pa je niklo mnogo tržnih centara i fabrika, a renoviraju se i saobraćajnice.

Najviše investicija dolazi iz Izraela i Kine.

Izraelci su se posvetili izgradnji modernih objekata – tržnih centara (Zemun park, Aviv park, Big fashion, Rajićeva šoping centar), a tu su i Airport City biznis park i Skyline Beograd. Izraelski investitori kupili su i prostor bivšeg Depoa u Bulevaru Kralja Aleksandra, isti oni koji grade Skyline u Kneza Miloša (kompanija Yossi Avrahami i Almogim holdings). Što se tiče stambenih naselja, tu su Voždove kapije i kompleks stanova Central Garden. AFI Europe investira u izgradnju Central Garden kompleksa, nakon projekta Airport City.

Kinezi su još 2014. investirali u Pupinov most koji je spojio Zemun i Borču i prethodnih godina ulagali su u saobraćajnice, a krajem prošle godine potpisani su i ugovori za velike projekte: izgradnju sistema za odlaganje otpadnih voda iz centralnog gradskog područja i toplodalekovoda Obrenovac – Novi Beograd.

Hrvatska

U Hrvatskoj je tokom 2016. zabilježen pozitivan pomak u građevinskoj industriji, a tokom 2017. godine pozitivni trend se nastavio. Uspješno se ide ka prevazilaženju krize koje je počela 2008. godine, ali još nijesu dostignuti nivoi rasta iz pretkriznog perioda.

Analitičari Raiffeisenbank Austria očekivali su da će oporavak doći od investicija iz javnog i privatnog sektora, ali i boljeg korišćenja fondova EU.

Od februara prošle godine, obim građevinskih radova porastao je za 9,5% i bio nešto viši nego u februaru 2016. Tada je izdato oko 752 građevinske dozvole, a većina je izdata za izgradnju zgrada.

Oporavak u segmentu izgradnje zgrada

Prema podacima hrvatskog Državnog zavoda za statistiku (dalje DZS), građevinarstvo je počelo s oporavkom prije svega u segmentu izgradnja novih zgrada. Realizovana je izuzetno velika vrijednost radova na zgradama u visokogradnji, za koju se izdaje sve više dozvola.

Statistički podaci pokazuju da je u prvih jedanaest mjeseci prošle godine u odnosu na isto razdoblje prethodne godine, građevinska aktivnost porasla za 1,7 posto. Radovi na zgradama povećani su za 7,2% dok je obim radova na ostalim građevinama smanjen za 3,5%.

Novi hoteli, turističke investicije

Na obali Jadranskog mora ali i širom zemlje primjetan je porast broja potpuno novih, luksuznih hotela. Neki od njih su: Almayer Art & Heritage Hotel (Zadar);Hotel Ora (Split);Spirito Santo (Rovinj);Port 9 Resort (Korčula);Le Premier (Zagreb).

Novih hotela u Hrvatskoj ima još mnogo, a smatra se da će najluksuzniji biti u Rovinju, sa 5 plus zvjezdica; to je investicija vrijedna oko 600 miliona kuna.

Stručnjaci skeptični, problemi brojni

Bez obzira na to što dolazi do laganog oporavka građevinarstva u Hrvatskoj, problemi u sektoru i dalje postoje, i tiču se radnika i brzine oporavka od krize.

Kao jedan od velikih problema građevinske industrije u Hrvatskoj navodi se odlazak kvalifikovanih radnika na rad u inostranstvo, najviše u Njemačku. To u godinama prije ulaska Hrvatske u EU nije bio slučaj.

Oporavak je takođe izuzetno spor, a gubici veliki: prije krize se bilježilo oko 4 milijarde eura prihoda, a sada oko 2 milijarde, a izgubljeno je i oko 70 hiljada radnih mjesta. Niskogradnja je u nepovoljnom položaju, a sve se odvija stihijski.

Bosna i Hercegovina

U Bosni i Hercegovini je takođe zabilježen rast posljednjih godina: tokom 2016. godine najveći broj dozvola izdat je za novogradnju i gradi se više stambenih zgrada. Tokom 2017. unaprijeđena je komunalna infrastruktura i izgrađena nova: u projekat „Izgradnja poduzetničkih zona u Federaciji” uloženo je milion KM.

A što se tiče 2018, u planu je velika turska investicija: planiraju se golf tereni i aerodrom u Kneževu.

Ove godine je u BiH završena izgradnja sljedećih važnih objekata i saobraćajnica, ili je započeta:

prva vjetroelektrana, VE Mesihovina;

zatvor čija je izgradnja započeta još 2006. u istočnom Sarajevu;

deset kilometara modernog autoputa koji spaja BiH sa EU (dionica Svilaj – Odžak na važnom koridoru 5-C);

Termoelektrana Blok 7 u Tuzli.

Problem divlje gradnje

Prema istraživanjima iz prethodne godine, svaki peti objekat u BiH je nelegalno izgrađen. Ovo se pripisuje peripetijama kroz koje u Bosni i Hercegovini ljudi moraju da prolaze da bi došli do građevinske dozvole: iako zakonski rokovi iznose 20 do 30 dana, na dozvole se nerijetko čeka i do 320 dana u pojedinim opštinama.

Komplikovana birokratija pravi zastoje u administraciji, a u pojedinim slučajevima, investitori su u obavezi da prikupe čak 30 dokumenata prije nego što podnesu zahtjev. Nekada je lakše naknadno legalizovati bespravno izgrađen objekat nego obaviti redovnu proceduru.

Tako, u pojedinim opštinama ima 70% nelegalno izgrađenih objekata (Kladanj, Lukavac), a najmanja stopa nelegalnih objekata zabeležena je u Kiseljaku – svega 1%.

Tu je i slučaj šoping centra „Delta Planet” u Banjaluci – podignut je potpuno bespravno, a firma „Delta Real Estate” u vlasništvu Miroslava Miškovića kažnjena je simboličnim iznosom od 5.500 KM. Inspektorat je istovremeno obustavio svoje rješenje o rušenju doneto krajem decembra 2017.

Tokom 2017. godine je u ove tri zemlje, ali i na ostatku Balkana primijećen stabilan rast i oporavak građevinskog sektora; negdje je neophodno modernizovati administraciju, a oporavak od posljednje krize za većinu nije dovoljno brz. Grade se najviše stambeno – poslovni objekti, ali i raznovrsnost u gradnji.

Aleksandar Pešić, Avokado / SEEbiz