Angela Merkel rastrgana između političkih i ekonomskih interesa

Njemačka se nalazi između izražavanja protiv-ruske podrške zapadnim saveznicima i željene saradnje s Rusijom u projektu nadogradnje postojećeg gasovoda kojim se izbjegava ukrajinska trasa ruskog plina prema Evropi.

Zaoštravanje odnosa između Rusije i zapadnih zemalja, izazvano sumnjama u rusko miješanje u američke predsjedničke izbore i britanski referendum o Brexitu, zapapreno optužbama o ruskoj krivici za trovanje bivšeg špijuna Sergeja Skripala ali i nedavnom akcijom zapadnih snaga u Siriji, stavlja Njemačku u prilično nezavidan položaj. Jedno od vrućih pitanja je situacija vezana uz nadogradnju postojećeg gasovoda Sjeverni tok koji kroz Baltičko more i spoj u Njemačkoj zapadnu Europu snabdijeva ruskim prirodnim gasom, piše Tportal.

Izdvojena od politike situacija izgleda jednostavno. Zapadnoj Evropi je u interesu što više da ojača kapacitet kojim može nabavljati (jeftini ruski) prirodni gas, pa je nadogradnja postojećeg gasovoda racionalna odluka i omogućava dodatni izbor za potrošače. Rusiji je, naravno, takođe u interesu da što više gasa proda i na tome zaradi. No neizbježno je u ekonomske odnose, a posebno kad su u pitanju silne milijarde, umiješana i politika.

Postojeći gasovod Sjeverni tok jedan je od nekolicine pravaca kojima Rusija zadovoljava evropske potrebe za gasom. Među preostalima najvažniji je onaj koji ide kroz Ukrajinu te se kroz Slovačku spaja na austrijski sistem u blizini Beča. Dugogodišnji tinjajući sukob između Rusije i Ukrajine oko cijena po kojima se gas transportuje kroz Ukrajinu dodatno je zaoštren prije nekoliko godina, nakon rusko-ukrajinskog vojnog sukoba i aneksije Krimskog poluostrva.

Rusiji je u interesu da što više ojača druge kapacitete kako ne bi bila na meti ukrajinskih ucjena, zapadnoj Evropi je u interesu da osigura snabdijevanje i u slučaju da se rusko-ukrajinska situacija dodatno pogorša, a Ukrajina se nalazi u nezgodnoj poziciji da joj je zarada od transporta gasa solidan izvor prihoda, ali joj je tranzit ruskog gasa istovremeno jedna od rijetkih mogućnosti pritiska na rusku državu.

U svemu tome Sjeverni tok postaje vrlo važna alternativa. Prvi dio 1200 kilometara dugog Sjevernog toka, koji se sastoji od dvije cijevi ukupnog kapaciteta 55 milijardi kubnih metara gasa, izgrađen je i pokrenut do 2012. godine. Zbog sankcija uvedenih Rusiji trenutno se koristi samo polovina kapaciteta. Paralelno s postojećim trebalo bi da bude postavljen drugi gasovod, Sjeverni tok 2 (Nord Stream 2), koji bi udvostručio sadašnje kapacitete, a vrijednost cijelog projekta penje se na devet milijardi eura.

Kompanija koja upravlja Sjevernim tokom, Nord Stream AG, u zajedničkom je vlasništvu ruskih, njemačkih, holandskih i francuskih kompanija, a sjedište joj je u švajcarskom gradiću Zugu. Gasni div Gazprom, koji se nalazi u natpolovičnom vlasništvu ruske države, kontroliše 51 odsto vlasničkog udjela, njemačke kompanije Wintershall i PEG Infrastruktur drže svaka po 15,5 odsto vlasništva, dok holandski Nederlandse Gasunie i francuska firma Engie kontrolišu po devet odsto udjela. Izvršni menadžment vodi Aleksej Zajcev, na čelu nadzornog odbora nalazi se bivši njemački kancelar Gerhard Šreder, a lani je imenovan i na sličnu poziciju u ruskoj naftnoj kompaniji Rosnjeft.

Novi krak gasovoda bi prema najavama trebalo da bude postavljen do iduće godine, ali u svjetlu sadašnje geopolitičke situacije nije zahvalno predviđati hoće li se to zaista ostvariti. Zbog očite koristi ruskoj politici i državi Sjeverni tok 2 kritikovala je ukrajinska vlast, ali i američka.

Njemačka se za sada pokušava ograditi od cijele situacije insistirajući na tome da se radi o privatnom komercijalnom projektu, mada se kancelarka Angela Merkel nedavno sastala s ukrajinskim predsjednikom Petrom Porošenkom. Tom prilikom je Merkel rekla da je u telefonskom razgovoru ruskom predsjedniku Vladimiru Putinu poručila da ne može isključiti Ukrajinu iz tranzita ruskog gasa u ostatak Evrope i da se Sjeverni tok 2 ne može ostvariti bez jasnog stava o budućoj ulozi Ukrajine u transportu prirodnog gasa. Ukrajina sada godišnje transportom gasa zarađuje oko tri milijarde dolara.

Stav Njemačke potvrdio je ovih dana i tamošnji ministar ekonomije Peter Altmajer, rekavši da je po pitanju Sjevernog toka 2 njemački cilj omogućiti privatne infrastrukturne projekte uz istovremenu zaštitu opravdanih interesa Ukrajine.

Sjeverni tok je ponovo došao u fokus interesa nakon što su krajem marta njemačke vlasti izdale dozvolu za izgradnju i korišćenje dodatnih cijevi gasovoda, a nekoliko dana nakon toga prvu od dvije potrebne dozvole izdala je i Finska. Iz kompanije Nord Stream kazali su da očekuju da će i ostale države – Rusija, Švedska i Danska – odobriti projekt i najavljuju da će ‘predviđeni radovi za 2018. biti izvršeni po planu’.

Koliko je Njemačka sposobna održavati ravnotežu između političkih i komercijalnih interesa, govori i činjenica da je samo nekoliko dana prije nego što je odobren dodatni gasovod u iskazivanju solidarnosti s Velikom Britanijom protjerala četiri ruska diplomata. No, nije samo Ukrajina zabrinuta oko političkih posljedica novog gasovoda. Poljska, baltičke države i još neke istočnoevropske države izrazile su nezadovoljstvo njemačko-ruskom gasnom vezom jer smatraju da će ovaj komercijalni projekat stvoriti i podlogu za jače ruske pritiske na istočnu Evropu.

Godišnja spoljnotrgovinska razmjena između Njemačke i Rusije premašuje iznos od 50 milijardi eura, s time da se ruski izvoz uglavnom bazira na energentima i prelazi vrijednost od 30 milijardi eura. Njemačka je zbog toga treći po važnosti ruski inostrani partner i Rusija dosta zavisi od njemačkog tržišta. S druge strane, tek dva odsto godišnjeg njemačkog izvoza odlazi na tržište Rusije.

Njemačka politička podrška projektu proizlazi dijelom i iz nade da bi uspješna ekonomska saradnja mogla zaustaviti daljnje zaoštravanje odnosa između Rusije i zapadnih zemalja. Dio njemačke javnosti smatra da je upravo politika otopljavanja hladnoratovskih odnosa između Zapadne Njemačke i Sovjetskog Saveza sedamdesetih dovela do konačnog ujedinjavanja njemačkog istoka i zapada krajem osamdesetih godina.

No, analitičari su i dalje oprezni upozoravajući da poraste li dodatno sadašnja politička napetost između Zapada, odnosno Evropske unije i Rusije, Njemačka će biti primorana odabrati želi li slijediti političke ili ekonomske interese.

Angela Merkel je do sada nebrojeno puta pokazala da vrsno vodi njemačku politiku kroz geopolitičke izazove. Kontrolisanje ventila kojim ruski plin dolazi u Evropu nalazi se sada uveliko u njenim rukama.

Autor: Karlo Vajdić, Tportal