Irska je smanjenjem poreza i javnog sektora od zemlje iz koje svi bježe postala ekonomska sila
Irska se kroz svoju istoriju suočavala s brojnim ekonomskim problemima, iseljavanjem i siromaštvom. Još pedesetih godina gotovo polovica stanovnika živjela je od poljoprivrede, bili su jedno od najsiromašnijih područja Evrope, a glavni izvozni proizvod bili su im ljudi, koji su u potrazi za boljim životom masovno iseljavali u razvijenije zemlje. Zvuči poznato?
Liberalizacja ekonomije privukla strane kompanije
Da bi uspjela, Irska je morala pobijediti sama sebe, odnosno riješiti se zabluda da će ekonomiju zaštititi i razviti ograničavanjem trgovine, carinama i sprječavanjem stranih ulaganja. To su shvatili sredinom 50-ih godina kada su odlučili da krenu u liberalizaciju – ukinuli su ograničenja za strance kao vlasnike kompanija i izvozno orijentisane kompanije oslobodili poreza.
source: tradingeconomics.com
Sredinom 60-ih godina Irska potpisuje sporazum o slobodnoj trgovini s Velikom Britanijom, a početkom 70-ih ulaze u EU, što im donosi ogromno tržište od nekoliko stotina miliona ljudi. Tada Irska postaje atraktivna velikim stranim kompanijama iz SAD-a, Kanade, Japana, kojima je postala baza za izlazak na evropsko tržište. Već do kraja 60-ih godina u Irskoj je bilo 350 stranih kompanija, koje su ubrzo postale predvodnice izvoznog sektora. Povoljni poreski tretman, veliko evropsko tržište i radna snaga koja govori engleski od Irske su stvorili idealnu poslovnu destinaciju.
Irska ekonomija je prije navedenih reformi rasla po prosječnoj stopi od 2 odsto, koja se nakon liberalizacije popela na preko 4 odsto, piše Index.hr u tekstu koji predstavlja dio serije članaka “Kako su uspjeli”, o ekonomskim uspjesima zemalja širom svijeta.
source: tradingeconomics.com
No 70-ih i početkom 80-ih ponovno stižu problemi. Vlade su se malo previše zaigrale s javnom potrošnjom, došlo je do bujanja javnog duga, koji se popeo na 125 odsto BDP-a. Kako bi se finansirali dugovi, dolazi do snažnog povećanja poreza.
Porez na dobit popeo se na čak 50 odsto, porez na kapitalnu dobit na 60 odsto, a nijesu ništa bolje prošle i plate gdje se najveća stopa popela na 65 odsto. Ponovno dolazi do usporavanja ekonomskog rasta, na ispod 2 odsto, nezaposlenost raste na 17 odsto te se ponovno pokreće masovno iseljavanje.
U drugoj polovini 80-ih otpustili 10.000 ljudi u javnom sektoru
U vrlo teškoj situaciji za Irsku, 1987. godine, premijer postaje Charles Haughey koji je dao nezahvalan zadatak sprovođenja onoga što naši političari nazivaju “bolni rezovi”, kako bi se finansijska kriza stavila pod kontrolu, smanjio javni dug i stvorili temelji za dalji razvoj.
U sklopu tih reformi došlo je do smanjenja javne potrošnje u gotovo svim područjima, ukinuto je nekoliko državnih agencija te je broj zaposlenih u javnom sektoru smanjen za oko 10.000. Državna potrošnja u Irskoj u razdoblju od 1985. do 1990. smanjena je za oko 15 postotnih bodova – s oko 55 odsto BDP-a na 40 posto.
“Bolni rezovi” stabilizovali su javne finansije i, kako se situacija poboljšavala, krenulo se u smanjenje poreza, pa je tako porez na dobit od 1985. do 2001. s 50 pao na 16 odsto, dok je porez na kapitalnu dobit u istom periodu smanjen sa 60 na 20 odsto.
Irska se i kasnije suočavala s krizama, teško su stradali za vrijeme posljednje globalne finansijske krize 2008. godine, no temelji za modernu, dinamičnu ekonomiju postavljeni su reformama u drugoj polovini dvadesetog vijeka koje su ih transformisale iz siromašne poljoprivredne zemlje na rubu Evrope do jedne od najdinamičnijih ekonomija svijeta.
Sve uspješne zemlje podstiču razvoj biznisa
Recept za zaokret neke zemlje nije uvijek jednostavan. Obično se radi o kombinaciji raznih politika i iskorištavanju prilika, no postoje neke zajedničke karakteristike svih uspješnih ekonomija, a to je da imaju povoljno poslovno okruženje, efikasnu administraciju i razumnu poresku politiku koja poslovanje čini isplativim, a poreski obveznici od administracije dobijaju vrijednost za novac koji plate.
source: tradingeconomics.com
U Irskoj danas posluju brojne multinacionalne kompanije, koje su glavni motor njihovog izvoza. Usluge čine 60 odsto BDP-a, industrija oko 38 odsto, dok nekada dominantna poljoprivreda doprinosi samo jedan odsto.
Rast BDP-a posljednjih godina kreće se oko pet odsto. Javni dug pao je na 70 odsto BDP-a, a nezaposlenost se kreće oko šest odsto. Imaju i jedan od najnižih poreza na dobit koji iznosi 12,5 odsto.
