Jedan pojas, jedan put: Da li je kineski mega-projekat počeo da puca po šavovima?

Na prvi pogled, ugovor o rudnicima kobalta sa konzorcijumom kineskih kompanija “Sikomajns” u Kongu još je jedan u nizu loših sporazuma ove afričke zemlje. Ipak, on je više od toga, jer nudi uvid u mane kineske međunarodne ekonomske politike, koja već uveliko košta njenu ekonomiju.

Na kraju prošlog vijeka, kineska vlada je počela sa implementacijom svoje politike “Idi napolje”, kojom se domaće firme podstiču da traže posao u inostranstvu.

Prema toj politici, kineske kompanije bi investirale i ugovorile poslove u svijetu, što bi ih učinilo globalno konkurentnijima i istovremeno umanjilo pritisak domaćeg tržišta koje je počelo da biva prezasićeno.

Istovremeno, ovaj potez bi omogućio kineskim firmama da obezbijede nova tržišta za svoj izvoz. Ovu politiku su podržali jeftini i laki krediti kineskih banaka.

I kompanije su reagovale – podstaknute lakim kreditima, mnoge od njih su ušle u rizične projekte. Nije stoga iznenađenje da mnogi od tih projekata nijesu uspjeli, a posljedice po kineske banke i preko njih na kinesku ekonomiju sada postaju sve vidljivije, piše portal Foreign policy, prenosi Blic.

Primjer “Sikomajnsa” to najbolje pokazuje. Kad je vlada Konga 2007. potpisala ugovor sa konzorcijumom kineske vlade, njegova neto vrijednost je bila veća od 10 milijardi dolara. Ali je posao loše prošao. Kineski konzorcijum je potcijenio tržište na koje je ulazio. Velika odlaganja poslova usporila su razvoj rudnika, a da bi stvar bila još gora godinu dana nakon što je potpisan ugovor cijena minera je pala. Bakar sada košta manje od 7.000 dolara po metričkoj toni, dok je u vrijeme finaliziranja ugovora u aprilu 2008. vrijedio 9.000 dolara.

Ovaj slučaj nije neobičan. Kineske mamutske firme često imaju velike gubitke pri ulaganjima u inostranstvu. Povraćaj stranih investicija u Kinu je 2016. bio svega 0,4 odsto. Preko politike “Idi napolje” i inicijative “Novi pojas svile” kineske firme se ekonomski i politički podstiču da investiraju u zemljama u kojima imaju malo ili nimalo iskustva.

Inicijativa “Jedan pojas, jedan put” kineskog predsjednika Sija Đinpinga podržala je ekonomske podsticaje politike “Idi napolje” uz zdravu dozu političkog pritiska, odražavajući želju Kine da uskladi svoj ekonomski rast sa političkim uticajem. Kineskim firmama, međutim, manjka iskustvo zapadnih kolega – globalnih investitora. Neke zapadne investicije datiraju još iz kolonijalnih vremena. Zbog kasnog ulaska na nova tržišta kineske kompanije su možda podložnije tome da investiraju “u prašinu” – projekte koji su drugi investitori otpisali kao rizične ili neprofitabilne.

Takođe, kineske firme su preuzimale projekte koji su daleko van njihovog polja kompetencije, uključujući ugovor sa “Sikomajnsom”. Postoji takođe vjerovatnoća da se kineske firme žure da investiraju u velike projekte bez obzira na rizik, jer ciljaju na to da postanu prevelike da propadnu, sa očekivanjem da će ih država izbaviti čak i kad ostanu bez novca. Moguće je i da traže da prebace imovinu u inostranstvo kako bi se zaštitile od duge ruke države, ukoliko se njihova politička sreća preokrene.

Bez obzira na njihovu motivaciju za preduzimanje rizičnih poslova u inostranstvu, propale investicije su sada dio kineskog stranog investicionog portfolija. Mnoge od njih su u arhivama kineskih banki koje ih finansiraju i očekuju povraćaj svog zajma. Vjerovatno će biti primorane da ponovo pregovaraju ili odlože dalje zajmove, jer nova pravila koja je kineska vlada nedavno nametnula bankama ukazuje da Peking vjeruje da je njihovo pozajmljivanje rizik za ekonomiju zemlje.