Gasifikacija Crne Gore biće realnost: Ko će “pokupiti kajmak” od te investicije

Kada su turski i azerbejdžanski predsjednici Redžep Taip Erdogan i Ilhan Alijev, sredinom prošlog mjeseca, zvanično pustili u rad Transanadolijski gasovod (TANAP) ta vijest je bila prvorazredni događaj u Evropi. Iz potpuno opravdanog razloga. Evropa će, generalno, izgradnjom ovog gasovoda vrijednog 7,2 milijarde eura, smanjiti geostrateški opasnu zavisnost od ruskog gasa i, što je još važnije, stanovnici jugoistočnog dijela Starog kontinenta će imati pristup jeftinom izvoru energije, piše Portal Analitika.

Na otvaranju gasovoda TANAP, kome je prisustovala i crnogorska ministarka ekonomije Dragica Sekulić, je kazano da je cjevovod dugačak čak 1.850 kilometara, da je dio Južnog gasnog koridora i da povezuje Kaspijski basen sa jugoistočnom Evropom. To je projekat koji će transportovati gas od azerbejdžanskog nalazišta Šah Deniz 2 na Kaspijskom moru kroz Tursku do Evrope.

Početak rada TANAP gasovoda za našu državu znači korak bliže u pravcu gasifikacije i mogućnosti približavanja značajnom tržištu gasa, imajući u vidu činjenicu da je planirano da jedan krak gasovoda prođe i kroz Crnu Goru.

Međutim, puštanje u rad TANAP-a u Crnoj Gori nije imao odjeka u javnosti, iako ne bi trebalo da bude tako, ocjenjuje Analitika.

Kako je saopšteno iz Ministarstva ekonomije, budući dio TANAP gasovoda – Trans jadranski gasovod (TAP), koji bi transportovao gas iz Turske preko Grčke i Albanije u Italiju, jednim svojim krakom – Jonsko-jadranski gasovod (IAP) u dužini od 511 km proći će kroz Albaniju, Hrvatsku, Crnu Goru i Bosnu i Hercegovinu, čime će biti omogućena gasifikacija ovog regiona i otvorena mogućnost za plasman sopstvenog gasa.

Ne bez značaja je činjenica da su u crnogorskom podmorju velike aktivnosti usmjerene ka traženju nafte i gase. Da projekat za ovaj region nije “prazna priča” svjedoči podatak da je tradiocionalno škrta Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD), početkom mjeseca, odobrila kredit od 500 miliona eura za izgradnju gasovoda TAP, prioritetnog projekta Evropske unije i Energetske zajednice.

Gasovod TAP, kao dio TANAP-a dug 878 kilometara prostiraće se od grčko-turske granice, preko Crne Gore i Albanije, a potom se sa krakom koji će ići ispod Jadranskog mora završava u južnoj Italiji.

Prva isporuka gasa ovim gasovodom očekuje se za dvije godine.

“Sa godišnjom kapacitetom od 10 milijardi kubika gasa zadovoljavaće energetsku potrošnju za oko sedam miliona domaćinstava. Gasovod će, kako je saopšteno iz EBRD-a, značajno doprinijeti diversifikaciji evropske energetske ponude.

Gasovod koji prolazi kroz Crnu Goru ima naziv TAP-IAP, a već je precizno određena njegova trasa.

Prema dokumnetu “Draft Gas Development Master Plan – WB10-MNE-ENE-01, May 2015”, preliminarno je određena trasa IAP, dijela Jadransko-Jonskog gasovoda koji ide kroz Crnu Goru. Gasovod će nositi oko 5-7 milijardi kubnih metara gasa godišnje. Predložena dužina gasovoda u Crnoj Gori je 94,1 km, uz 6 pratećih postrojenja i za njegovu gradnju potrebno je 118,7 miliona eura i 3,5 godina gradnje.

Gasovod iz Albanije ulazi u Crnu Goru blizu Štodre. Od granice, trasa ide u pravcu sjeverozapada prema Baru, preko poljoprivrednog zemljišta koje je veoma pogodno za izgradnju gasovoda. Kod Kameničkog mosta trasa prelazi rijeku na nekoliko mjesta i nastavlja ravnicom poljoprivredne namjene. Od tačke 16%2B868 (kilometara), trasa prolazi kroz stjenoviti i brdoviti teren prema Baru i zalivu Bigovica, gdje ulazi u more.

Od zaliva Bigovica do Trstenog, gasovod se polaže na morsko dno (oko 33,6km). Nakon izlaska iz mora trasa prolazi djelimično stjenovitim i brdovitim terenom koji se smatra komplikovanim za gradnju gasovoda u oblasti Lastve Grbaljske, Radanovića i dijelom blizu naselja gdje gasovod prolazi nedaleko od postojećih zgrada, na daljini manjoj od 30 metara -poslije Lastve Grbaljske, Radanovića, Radovića i Gošića.

Od Gošića gasovod ide preko poluostrva planinskim terenom prema Hrvatskoj, gdje se postavlja podmorski dio gasovoda od Rta Dobreč, kroz Boku Kotorsku do mjesta izlaska u uvali Čipavica u Hrvatskoj.

Nominalni prečnik cijevi gasovoda je DN800, a maksimalni dozvoljeni pritisak je 75 bara. Procjenjuje se da će se IAP-om transportovati ukupno 1,2 bcm (milijardi kubnih metara) u 2020. godine, a 2040.godine se očekuje 6,8 bcm po „scenariju gas“ (na snazi restrikcije na emisiju CO2) ili 5,8 bcm po „scenariju ugalj“ -bez restrikcija na izgradnju termoelektrana na ugalj.

U dokumentu je precizno opisana trasa gasovoda kroz Crnu Goru preko sekcija, ali se naknadno odustalo od trase prema sjeveru.

Sekcija 1- Iz Albanije/granice Crne Gore na Štodri: Ruta vodi ka sjeverozapadnom pravcu prema Baru. U blizini Štodre biće postavljena postrojenja tipa BVC i CTMS. Ruta prelazi kroz poljoprivredno područje koje je veoma povoljno za izgradnju gasovoda. Zatim prolazi kroz stjenovitu dolinu, prelazi rijeku u blizini Kameničkog mosta.
Blizu te lokacije će biti postavljeno gasno postrojenje BVS. Dalje trasa nastavlja dijelom kroz ravan poljoprivredno područje, zatim kroz kameniti i brdoviti teren, i dolazi do Bara. Ovaj teren je veoma težak za konstrukciju gasovoda. Jugoistočno od Bara biće postavljena postrojenja BVS, PTS i PRMS.

Sekcija 2 – Bar – Lastva Grbaljska Ruta: Ruta nastavlja kroz brdovit i kamenit teren i ulazi u more u uvali Bigovica. Od uvale Bigovica prema Lastvi Grbaljskoj ruta ide od obale i gasovod će biti postavljen na dnu mora. U blizini uvale Trsteno i poluostrva Pontatrasa izlazi iz mora i nastavlja se prema Lastvi Grbaljskoj prelazeći poluostrvo Ponta.

Prelazak će se vršiti metodom HDD bušenja i smatra se teškim za izgradnju gasovoda. U blizini Lastve Grbaljske će biti postavljene BVS i PRMS.

Sekcija 3 Lastva Grbaljska – Rt Dobreč MNE/HR granica: Od Lastve Grbaljske trasa ide u pravcu sjever – zapad kroz ravno i naseljeno područje, što je teškoća pri izgradnji gasovoda. Dalje nastvalja kroz kamenitu dolinu prema Radanovićima gdje će biti postavljen BVS i PRMS zajedno sa priključkom za grananje prema Podgorici, Cetinju i Nikšiću. Kroz ravan, naseljen i dijelom poljoprivredno područje trasa nastavlja prema sjeverozapadu i kroz kamenit i brdovit teren dolazi do Gošića.

U Gošićima će biti postavljana gasna postrojenja BVC, PTC i CTMS. U ovom dijelu se ne očekuju veći problemi prilikom izgradnje gasovoda. Od Gošića gasovod prelazi preko poluostrva koje ima planinski teren i ide prema Hrvatskoj gdje podmorski dio gasovoda vodi od Rta Dobreč kroz Boku Kotorsku do tačke izlaska u uvali Čipavica na hrvatskoj teritoriji. Mogu se javiti poteškoće u izgradnji gasovoda kroz planinski teren.

Prema podacima iz Vlade, Crna Gora nakon prolaska Trans-jadranskog gasovoda (TAP-IAP) kroz našu teritoriju, godišnje na ime tranzitne takse- ubirati oko 21 milion eura. U prvih nekoliko godina, po puštanju gasovoda, planirano je da protok kroz Crnu Goru bude oko dvije do 2,5 milijarde kubnih metara gasa godišnje.

Ako se uzme u obzir da je tarifa, za 60 do 70 kilometara gasovoda kroz Crnu Goru oko 1 cent po kubnom metru, dolazimo do računice da ćemo od tranzitnih taksi dobiti prosječni prihod oko 22,5 miliona eura godišnje. Opet, ako računamo da je godišnje potrebno za troškove održavanja gasovoda oko 1,5 miliona eura, onda čista zarada Crne Gore iznosi 21 milion eura.

Države na trasi TAP-IAP gasovoda su već formirale koordinaciono tijelo za praćenje realizacije, sad su na potezu investitori…