Dan (ex) Republike: Da li smo u SFRJ zaista živjeli bolje nego danas?
Stariji ili čak i u ovom trenutku ljudi srednjih godina često ističu kako je ekonomska situacija u tadašnjoj SFRJ bila neuporedivo bolja nego danas. Vjerovatno da u tome ima istine, međutim da li ova tvrdnja generalno ima svoju verifikaciju može se vidjeti iz analiza beogradskog portala Makroekonomija.
Da bi analitički efekat bio validan, mora se učiniti nekoliko napomena:
Srbija i SFRJ su u svim prethodnim periodima bile izložene povišenoj ili visokoj inflaciji. Poznatno je da u inflaciji zbog obezvrjeđivanja novca i svih drugih makrekonomskih agregata nije mloguće izvršiti adekvatna upoređenja.
Uvijek se radi korekcija odnosno izlučivanje inflacionih efekata, ali je i to veoma diskutabilno jer u raspodjeli društvenog bogatstva inflacija ne utiče podjednako na sve učesnike ekonomskog života. Poznata je činjenica da inflacija godi dužnicima jer obezvrjeđuje njihove dugove ukoliko nijesu adkevatno valorizovani. Međutim, opšti nivo cijena je prosjek rasta cijena svih proizvoda i usluga pa rast cijena na malo ne održava pravo stanje stvari jer mnogi proizvodi i usluge imaju brži rast cijena od drugih i sl.
Indeksiranje kretanja zarada kao osnov za mjerenje standarda u čvrstoj valuti, odnosno deviznom znaku (konkrento DEM) ima svoju dobru i lošu stranu. Loša stanja je činjenica da je u tom periodu kurs bio zvaničan i često nije izjednačavo domaću i stranu inflaciju (nije adekvatno održavan paritet kupovne moći u dinarima i markama)
Kao rješenje nameće se sljedeća činjenica: mjerenje kupovne moći plata iz tog perioda sa cijenama izabranih prozvoda i usluga koji reprezentuju potrošačku korpu, odnosno daju osnova za mjerenje kupovne snage domaće valute.
U tu svrhu upoređeno je kretanje cijena i zarada kroz prizmu količine dobara koja se u analiziranim godinama mogla kupiti za prosječnu platu u Srbiji.
Prezentirane su cijene u dinarima (prosječne za analizirane godine) od 1980-1991 godine. Računa se da su krajem sedamdesetih i početak osamdesetih (do 1983) bile ’’zlatne godine’’ životnog standarda u SFRJ. Autor nije imao relevatne podatke o cijenama prije 1980, tako da nije bilo uputno prezentirati nešto što može uticati na kvalitet zaključivanja.
Indikativno je da su prosječne zarade u Srbiji bile od 350-500 DEM što je gotovo dva puta manje nego sada. Ali treba imati u vidu i činjenicu da ni DEM nije bila iste kopovne moći prije 35 godina i sada. Adekvantim preračunovanjem (korekcija za njemačku inflaciju) zarada u markama u sadašnjoj vrijednosti su bile oko 750-800 DEM ili blizu prosječne zarade u Srbiji u 2016 godini.
Tabela 1: Cijene osnovnih namirnica u dinarima:
Izvor: SGJ, različiti brojevi, Saopštenja SZS
Cijeli tekst možete čitati na portalu Makroekonomije