TOP 5 najvećih inflacija u istoriji
Svijet se, po svemu sudeći, našao u vrtlogu inflacije, usljed posljedica pandemije koronavirusa, nedostatka sirovina, povećanja cijena i potpune neizvjesnosti šta nas čeka u budućnosti.
Inflacija je po definiciji porast opšteg nivoa cijena i može je izazvati cijeli niz faktora. Mi najviše pamtimo onu koja je pogodila tadašnju SR Jugoslaviju. Inflacija koja je trajala od sredine 1992. do početka 1994 bila je tada druga najveća inflacija na svijetu posle Mađarske iz 1946. Dnevna stopa inflacije tada je bila 65 odsto, dok je dupliranje cijena išlo na svaka 34 sata.
Jugoslovenska inflacija po jačini sada je treća po redu.
Business insider ranije je sačinio listu pet najvećih inflacija na svijetu, pa da se podsjetimo:
1. Mađarska
Dnevna stopa inflacije: 207 odsto
Avgust 1945. – jul 1946.
Udvostručavanje cijena na svakih 15 sati
Mađarska je poslije Drugog svjetskog rata bila ekonomski uništena zemlja. Oko 40 odsto kapitala uništeno je tokom sukoba, a stvar je pogoršala i megalomanijska proizvodnja tokom rata za potrebe Hitlerove Njemačke. Njemačka svoje dugove nikad nije vratila, a Mađarska je ostala da se sama snalazi, prenijela je Nova ekonomija.
Osim toga, kada je potpisan mir sa saveznicima 1945. godine, Sovjeti su ovoj zemlji naložili da plati ogromnu odštetu, koja je u vrijeme hiperinflacije iznosila između 25 i 50 odsto mađarskog budžeta. Monetarnu politiku zemlje u to vrijeme je kontrolisala posebna saveznička kontrolna komisija, kojom su upravljali Sovjeti i koja je Mađarskoj naložila da štampa novac kako bi platila odštetu. Iako su bankari iz centralne banke Mađarske upozoravali da to nije dobra ideja, od odluke se nije odustalo i nastala je najveća hiperinflacija u istoriji svjetske ekonomije.
2. Zimbabve
Dnevna stopa inflacije: 98 odsto
Mart 2007 – novembar 2008.
Udvostručavanje cijena na svakih 25 sati
Strmoglavi pad ekonomije Zimbabvea desio se nakon zemljovlasničkih reformi Roberta Mugabea 2000. i 2001. godine, kada je oduzeo imovinu bijelcima i dao je većinskom crnom stanovništvu. Ovo je dovelo do pada proizvodnje od 50 odsto tokom narednih devet godina.
Došlo je i do deficita u budžetu zbog umiješanosti u rat u Kongu i loših socijalističkih reformi. Istovremeno, stanovništvo se masovno selilo zbog siromaštva, čime se smanjila baza za poreze, dok je javna potrošnja samo rasla. Vlada je zbog toga pribjegla monetizaciji fiskalnog deficita, što je dovelo do katastrofalne inflacije.
3. SR Jugoslavija i Republika Srpska
April 1992. – januar 1994.
Dnevna stopa inflacije: 65 odsto
Udvostručavanje cena na svakih 34 sata
Raspad Sovjetskog saveza doveo je do rapidnog smanjenja međunarodnog značaja Jugoslavije, koja je do tada bila značajan geopolitički igrač koji je povezivao Istok i Zapad.
To je dovelo do raspada zemlje i stvaranja novih država po etničkim granicama. Trgovina među djelovima dotadašnje zemlje propala je, a za njom je slijedio i pad prizvodnje.
Jugoslaviji su nametnute i međunarodne sankcije, koje su dodatno uništile ekonomiju. Nova država koja je zadržala staro ime zadržala je i glomazni državni aparat, što je doprinijelo državnom deficitu. U pokušaju da monetizuje deficit, Narodna banka je izgubila kontrolu nad štampanjem novca i stvorila hiperfinflaciju.
4. Vajmarska Njemačka
Avgust 1922. – decembar 1923.
Dnevna stopa inflacije: 21 odsto
Udvostručavanje cijena na svakih 3 dana i 17 sati
Hiperinflacija je Vajmarsku Njemačku pogodila nakon poraza u Prvom svjetskom ratu. Njemačka je nakon rata morala da plati ogromu odštetu zemljama pobjednicama. “Kvaka” je bila u tome što te reparacije Njemačka nije mogla da plati u svojoj valuti, već je bila primorana da prodaje marke u zamjenu za lokalne valute zemalja pobjednica. Kada su odštete stigle na naplatu u ljeto 1921. godine, došlo je do hiperinflacije, a marka je devalvirala.
5. Grčka
Maj 1941 – decembar 1945.
Dnevna stopa inflacije: 18 odsto
Udvostručavanje cijena na svakih 4 dana i 6 sati
Budžet Grčke doživio je dramatičan preokret 1939. godine, sa suficita od 271 miliona drahmi na deficit od 790 miliona u 1940. godini. Sve se dodatno pogoršano kada su sile Osovine napale ovu zemlju krajem 1940. godine.
Dodatni pritisak na ekonomiju predstavljala je odluka marionetske vlasti koju su kontrolisali okupatori da Grčka na svojoj teritoriji izdržava 400.000 vojnika sila Osovine. Dok su se prihodi od poreza smanjivali, Grčka je pribjegla monetizaciji.
