42 činjenice o novcu: Od teškog metala do digitalnog zapisa u banci

Novac je, od nastanka, privlačio pažnju ljudi i danas ne bi mogli da zamislimo život bez gotovine ili kartice.

Prvi novac, sličan današnjem, nastao je još u 7. vijeku prije Hrista, u maloj državi koja se zvala Lidija, u Maloj Aziji. Taj se pranovac izrađivao od elektruma, pripodne lugure zlata i srebra.

Kroz buduće vijekove, osim elektruma se u izradi novca koristilo zlato, srebro, bakar, bronza, a tek posljednjih stotinak godina još i nikal i gvožđe. Prvi su novci izrađivani potpuno ručno i ta se osnovna tehnika proizvodnje u stvari vrlo malo kroz vrijeme mijenjala, sve do 16. vijeka kada su nastale prve mašine za njegovo kovanje. U 1. vijeku naše ere postojao je zanimljiv poslovni običaj dodatnog obilježavanja novca simbolima, monogramima ili imenima.

Od tada je prošlo mnogo vremena a danas novac trošimo i da ga ne vidimo – beskontaktno, putem kartica, interneta, mobilnog telefona, čak i preko ručnog sata.

Naziv “novac” potiče iz srednjeg engleskog jezika: od starofrancuskog “moneie”, od latinskog “moneta”, “kovnica” ili “novac”, prvobitno titula boginje Junone, u čijem hramu u Rimu je kovan novac.

Sajt Zanimljivosti dana donosi čak 42 zanimljive činjenice o novcu, od kojih većinu vjerovatno nijeste znali:

1. Ideja o papirnom novcu realizovana je 1700-ih godina kada su zlatari davali ljudima papirne račune za svoje zlato. U to vrijeme, većina novca je bila zasnovana na novčićima;
2. Dvije trećine svih novčanica od 100 američkih dolara drže se van SAD;
3. U svijetu postoji više od 1,6 miliona bankomata.
4. Prvi zapisi o zajmovima, depozitima, validaciji valute i razmeni zabilježeni su u 18. vijeku prije nove ere u Vavilonu (ili u staroj Grčkoj);
5. Sjedinjene Države su zvanično usvojile dolar kao svoju valutu 1785. godine;
6. Američki dolar je najčešće korišćena valuta na svijetu;
7. Istraživanje Univerziteta Oksford otkrilo je da prosječna evropska novčanica sadrži 26.000 kolonija bakterija, uključujući opasne sojeve kao što su E.coli i salmonela;
8. Rimljani su prvi utisnuli lik žive osobe na novčić;
9. Zeleno mastilo je prvobitno korišćeno za sprječavanje falsifikovanja crno-bijelih kamera. Bilo je teško ispraviti zeleno mastilo kada su ljudi pokušali da naprave fotografske kopije američke valute;
10. Prvi papirni novac napravljen je u Kini pre više od 1.000 godina.
11. Prvi novčići su iskovani u 7. vijeku prije Hrista, dakle prije 2700 godina. To se desilo u maloj državi koja se zvala Lidija u Maloj Aziji. Taj se pranovac izrađivao od elektruma, pripodne legure zlata i srebra;
12. Amerikanci su 2011. potrošili oko 61,4 milijarde dolara na svoje ljubimce;
13. Marta Vašington je donirala svoj srebrni pribor za pravljenje prve američke valute;
14. Više novca monopola se štampa svake godine nego stvarnog novca;
15. Neke zemlje dijele valutu kao u Evropi što stanovnici EU koriste euro. Euro je zvanična valuta i u nekim zemljama van EU, uključujući i Crnu Goru;
16. Jedina žena koja se ikada pojavila na novčanici američke valute bila je Marta Vašington;
17. Između 1942. i 1945. niklei nijesu imali nikla u sebi. Kovanice su bile 9% mangana, 56% bakra i 35% srebra;
18. Godine 1920. kreditne kartice su prvi put korišćene u Sjedinjenim Državama;
19. Kolonija zaliva Masačusets postala je prva USA država koja je napravila novčiće 1652. godine;
20. Postoji novčanica od 100.000 dolara. To je zlatni sertifikat na kome se nalazi 28. predsjednik SAD, Vudro Vilson. Međutim, nikada nije bio za javni promet;
21. Međunarodna svemirska stanica je najskuplji objekat na svijetu ikada izgrađen sa 150 milijardi dolara;
22. Islanđani koriste debitne i kreditne kartice više od bilo koje druge zemlje na svijetu;
23. Prva Bitcoin transakcija je bila kupovina pice za 10.000 bitkoina;
24. Pitije, trgovac bankar iz Male Azije u 5. vijeku p.n.e. bio je prvi zabilježeni bankar. Ponudio je da pozajmi 4 miliona zlatnika persijskom kralju Kserksu za njegove ratne troškove – Kserks je odbio i umjesto toga mu je dao 7.000 novčića za njegovu ponudu;
25. Zemlja sa najgorom inflacijom na svijetu je Zimbabve;
26. Najveća brojčana novčanica koja je ikada kružila u svijetu bila je 1.000.000.000.000.000.000.000, a to je bio milard mađarski pengo, izdat 1946. U to vrijeme je vrijedio samo 0,20 dolarskih centi;
27. Termin “ček” je izveden iz šahovske igre. Vitezovi templari između 1118. i 1307. koristili su čekovni sistem da bi svojim hodočasnicima obezbijedili sredstva za putovanja;
28. Kraljica Elizabeta II drži rekord po pojavljivanju na više valuta od bilo koje druge osobe;
29. Kovnica u Filadelfiji je najveća kovnica novca na svijetu. Kovnica u Filadelfiji ima kapacitet da napravi 1,8 miliona novčića na sat, 32 miliona novčića dnevno i 13,5 milijardi novčića svake godine;
30. Danas se širom svijeta koristi preko 170 različitih valuta;
31. Jedan od najskupljih novčića na svijetu je nikl Liberti Head iz 1913. godine. Jedna kovanica je prodata 2010. godine za 3,73 miliona dolara.
32. McDonald’s zarađuje oko 75 miliona dolara dnevno;
33. Rani Rimljani su koristili so kao oblik novca. Čak i reč “plata” potiče od sal, što na latinskom znači “sol“;
34. Pablo Eskobar je imao dovoljno novca da su pacovi jeli skoro milijardu dolara njegovog novca svake godine;
35. Harijet Tubman se nalazi na novoj novčanici od 20 dolara od 2020. Ona je prva Afroamerikanka koja se pojavila na novčanici i prva žena u SAD više od 100 godina;
36. Abraham Linkoln je bio prvi Amerikanac koji je prikazan na američkom novčiću 1909. godine;
37. Simbol $ je izveden iz znaka španskog dolara. Godine 1782, SAD su razmatrale izbor španskog pezosa kao valute zemlje. Skraćenica za španski pezos (PS) je kasnije transformisana u $;
38. Ilon Mask je najbogatiji čovjek na svijetu, s procijenjenom imovinom od skoro 300 milijardi dolara (podaci iz marta 2021, po Forbesu).
39. Jedna od najskupljih pica ikada napravljenih koštala je 4200 funti;
40. Amazon najviše zarađuje – u jednoj minuti oko 837.000 dolara;
40. Apple zarađuje 691.000 dolara po minutu (statistika iz 2021.);
41. Alphabet, matična kompanija Google-a, zaradi 426.000 dolara u minuti (statistika iz 2021.);
42. Facebook svakog minuta zarađuje oko 200.000 dolara (statistika iz 2021.).

Izvor: Zanimljivosti dana, Wikipedia, Investitor