Žugić: Dva najveća izazova pred crnogorskom ekonomijom u 2023.

Obuzdavanje budžetskog deficita i otplata javnog duga, posebno u uslovima visokih kamatnih stopa, najveći su izazovi za crnogorsku ekonomiju ne samo u narednoj godini, već u srednjem roku, ocijenio je guverner Centralne banke (CBCG), Radoje Žugić.

„Jedino rješenje je fiskalna konsolidacija, koja bi podrazumijevala smanjenje rashoda i povećanje prihoda, uz prateće strukturne reforme“, kazao je Žugić u intervjuu Pobjedi.

On je dodao da CBCG dijeli stav Međunarodnog monetarnog fonda (MMF) da je potrebno ubrzati tempo fiskalnog prilagođavanja i suzbiti praksu kreiranja nove potrošnje bez prethodne analize uticaja na fiskalnu održivost.

„Treba osmisliti inicijative za povećanje budžetskih prihoda kojima bi se mogli kompenzovati negativni efekti ranije usvojenih mjera koje su redukovale prihodnu stranu budžeta, čime bi se doprinijelo optimizaciji fiskalnog prostora i smanjenju javnog duga“, rekao je Žugić.

On je naveo da u CBCG smatraju da treba razmotriti aranžman sa MMF-om, posebno u uslovima visokog deficita i suočavanja sa teškoćama u obezbjeđivanju sredstava za njegovo finansiranje. Uobičajeno je da program sa MMF-om sadrži niz mjera strukturnog i finansijskog prilagođavanja domaćih politika.

„Ukoliko do aranžmana dođe, za očekivati je da akcenat bude na strukturnim reformama kako bi se liječile dugoročne ranjivosti, kao i na smanjenje neproduktivnog trošenja. U slučaju da te mjere daju rezultate i bude uspostavljena adekvatna fiskalna ravnoteža, vjerujem da se smanjenje plata i penzija ne bi postavljalo kao uslov“, saopštio je Žugić.

On je kazao da je uprkos izazovima, koji su obilježili prethodni šestogodišnji period tokom kojeg je obavljao funkciju guvernera, izuzetno zadovoljan rezultatima rada CBCG.

„Istovremeno sam počastvovan što sam bio u prilici da budem na čelu snažne i reputabilne institucije i da radim sa kvalitetnim, stručnim i posvećenim saradnicima. Zahvaljujući zajedničkim naporima regulatora i poslovnih banaka, danas bankarski sektor predstavlja najzdraviji dio crnogorske ekonomije“, rekao je Žugić.

On je dodao da to potvrđuju pokazatelji poslovanja banaka, od kojih neki bilježe istorijski najpovoljnije vrijednosti. U prvih 11 mjeseci prošle godine ostvaren je rast ključnih bilansnih pozicija u jednogodišnjem periodu, i to aktive 17,5 odsto, kapitala pet odsto, kredita šest odsto i depozita 21,2 odsto.

I u izvještajima međunarodnih institucija, bankarski sektor Crne Gore ocijenjen je kao stabilan, otporan i adekvatno kapitalizovan.

Žugić je kazao da činjenica da mu je mandat nedavno istekao ne mijenja odnos koji ima prema povjerenom poslu, te da ga obavlja u punom kapacitetu, kako je to zakonom propisano. On smatra i da nema zakonskih smetnji da ponovo bude imenovan za guvernera.

„Zakon o CBCG propisuje da guverner može biti imenovan najviše dva puta uzastopno. Podsjetiću da sam prije ovog mandata obavljao funkciju savjetnika predsjednika Vlade“, rekao je Žugić.

On je naveo i da postojeće zakonsko rješenje, prema kojem Skupština imenuje guvernera na predlog predsjednika države, omogućava transparentnu institucionalnu podjelu vlasti, kao i da je u skladu sa najboljom međunarodnom praksom.

„Izmjena takvog rješenja mogla bi ugroziti nezavisnost CBCG, a ona je ključna za kredibilitet i stabilnost finansijskog sistema“, saopštio je Žugić.

On je dodao da se određeni pojedinci i mediji, iz njima poznatih razloga, koriste neistinama kako bi se diskreditovali njegov i rad CBCG.

„Nasuprot paušalnim i malicioznim ocjenama pojedinaca stoje čvrsti i nepobitni argumenti koji govore o našem radu. Tu mislim na izuzetno pozitivne pokazatelje poslovanja banaka i afirmativne ocjene nezavisnih međunarodnih institucija – Evropske komisije, Evropske centralne banke i MMF-a. U posljednjem izvještaju MMF-a navedeno je da je finansijski sektor ostao u velikoj mjeri otporan na poremećaje izazvane pandemijom, sa snažnim baferima kapitala i likvidnosti na nivou sistema“, saopštio je Žugić.

On je dodao da je tom ocjenom, kao i rezultatima sprovedene procjene kvaliteta aktive banaka (AQR), koji su potvrdili stabilnost domaćeg bankarskog sektora, te njegovu adekvatnu kapitalnu poziciju i zadovoljavajući kvalitet aktive, afirmisan i njegov i rad institucije na čijem sam čelu.

Na pitanje kako odgovara na kritike da je sporan kvalitet supervizije CBCG, te da je jedan od dokaza propusta to što nijesu otkrivene višemilionske pronevjere u Crnogorskoj komercijalnoj banci (CKB), već je to uradila interna kontrola banke, Žugić je rekao da mu nijesu poznate te kritike.

„Smatram da je rad supervizije izuzetno kvalitetan i da je, u velikoj mjeri, doprinio ostvarenim rezultatima. Supervizija CBCG, čiji su kapaciteti značajno unaprijeđeni tokom prethodnih godina, uspješno je sprovela postupke uvođenja privremene uprave u dvije banke čije poslovanje nije bilo održivo. Supervizija je, takođe, bila nosilac pripreme i implementacije inoviranog regulatornog okvira, uključujući novi Zakon o kreditnim institucijama i više od 20 podzakonska akata za njegovu primjenu“, saopštio je Žugić.

On je naveo da je od supervizije koordinisan i prvi put sproveden pomenuti proces provjere kvaliteta aktive svih banaka u Crnoj Gori, koji je bio izuzetno zahtjevan, posebno u uslovima pandemije i paralelnog procesa spajanja banaka. Poseban izazov za rad supervizije bila je, prema njegovim riječima, pandemija, u smislu osmišljavanja, preduzimanja i implementacije adekvatnih i pravovremenih mjera u cilju ublažavanja negativnih efekata na stanovništvo, privredu i same banke.

„Ocjene da CBCG nije otkrila višemilionsku pronevjeru u CKB banci posljedica su nepoznavanja suštine rada supervizije banaka. Naime, kroz vršenje supervizorske funkcije, CBCG ocjenjuje usklađenost poslovanja banke sa propisima, njenu izloženost rizicima i adekvatnost uspostavljenog sistema upravljanja rizicima, sve u cilju osiguranja da banka posjeduje kapital koji odgovara njenom rizičnom profilu. Supervizija, između ostalog, ocenjuje i da li je u banci uspostavljen adekvatan sistem internih kontrola“, rekao je Žugić.

Prema njegovim riječima, kontrolom nad CKB utvrđeno je da su navedene pronevjere, u najvećoj mjeri, posljedica nesprovođenja ili neadekvatnog sprovođenja propisanih internih kontrola, što nije moglo biti uočeno kroz izvještaje koji su predmet pregleda supervizije.

„Važno je istaći da pronevjera nije uticala na kapitalnu poziciju CKB banke, koja je u cjelosti ostala nenarušena, što je obezbijedilo stabilnost poslovanja, kao i da je nadoknađena svaka utvrđena šteta koja je pričinjena klijentima“, kazao je Žugić.

On je ocijenio da je crnogorski bankarski sistem otporan i stabilan, kao i da ga karakteriše visoka likvidnost i adekvatna kapitalizovanost. Uz to, banke su nastavile da obezbjeđuju neophodne pretpostavke za dalji rast domaće ekonomije.

„Trenutni izazov sa kojim se suočava naša privreda, a time i banke su direktne i indirektne posljedice rata u Ukrajini. Taj sukob je, u sadejstvu sa drugim faktorima, snažno uticao na korekcije cijena značajnog broja hartija od vrijednosti na međunarodnim tržištima. Ta se korekcija odražavala na tržišne vrijednosti hartija u portfolijima naših banaka, što je nagativno uticalo na kapital držalaca tih hartija od vrijednosti. Adekvatne i pravovremene mjere CBCG, kao i aktivnosti banaka, amortizovale su taj negativan uticaj“, naveo je Žugić.

Na kraju novembra 2022. kapital banaka na agregatnom nivou iznosi 651 milion EUR, što je, u odnosu na kraj 2021. godine rast od 7,56 odsto, pri čemu koeficijent adekvatnosti kapitala iznosi 18,43 odsto, što je značajno iznad regulatorno propisanog minimuma

Žugić je saopštio da globalnu ekonomsku situaciju karakteriše veliki broj rizika koji imaju uticaj na formiranje kamatnih stopa. Rat u Ukrajini i generalno povećanje geopolitičkih tenzija, koje uzrokuju negativno makroekonomsko okruženje, inflaciju i ugrožene lance snabdijevanja, kao i povećanje kamatnih stopa vodećih centralnih banaka utiču na rast cijene kapitala na međunarodnom tržištu, što se preliva i na domaću ekonomiju.

„Imajući to u vidu, očekujem blagi i umjereni rast kamatnih stopa tokom ove godine, koji, očekujem, neće ugroziti finansijsku stabilnost i održivost bankarskog sektora, kao ni pojedinačnih klijenata“, rekao je Žugić.