Misterija o milijardi eura od turizma: Profesor Ratković objasnio o čemu se zapravo radi

Nadležni u vlasti govore o milijardi prihoda od turizma i već godinama se za taj novac govori kao o zaradi države. To je, u stvari, zarada svih privrednih i neprivrednih djelatnosti u turizmu, zajedno sa porezima i doprinosima koji idu u budžet.

Sve ocjene i brojke koje zvaničnici iznose su paušalne. Stvarnih podataka nema, jer nema ni evidencije o turističkim kapacitetima sa kojima država raspolaže. Ne postoji zvanična metodologija praćenja turista i naplate boravišne takse.

Kako je Pobjedi objasnio dekan Fakulteta za biznis i turizam iz Budve prof. dr Rade Ratković, duže od decenije se procjena doprinosa turizma ekonomiji Crne Gore brka sa prihodima od turističkog sektora. Naglašava da se radi o proknjiženim prihodima svih turističkih preduzeća u Crnoj Gori koji pripadaju tim preduzećima, a da državi pripada PDV, porezi i doprinosi na plate, dobit, imovinu…

Inflacija ,,smanjila“ prihode

Zbog nastupajuće inflacije ove i prethodnih godina, prihodi iz ove i 2019. mogu se porediti samo ako se umanje za 30 odsto.

On podsjeća da prema računovodstvenoj metodologiji (računovodstveno objektiviran prihod sektora smještaja i prehrane) prihod turizma je bio oko 500 miliona eura, a gubitak oko 50 miliona 2021. godine, nakon što su izvršena plaćanja svih obaveza davalaca turističkih usluga, poput energije, poreza, amortizacije, komunalnih dažbina…

“Ove godine i prihodi i gubici će, vjerovatno, biti nominalno povećani, ali realno, zbog visoke inflacije, manji. To ćemo znati tek sredinom trećeg kvartala iduće godine. Prihod je, dakle: proknjiženi prihodi svih turističkih preduzeća u Crnoj Gori koji pripadaju tim preduzećima, a državi pripada PDV, porezi i doprinosi na plate, dobit, imovinu… Turisti troše i u drugim djelatnostima – lokalnom saobraćaju, maloprodaji van turističkih objekata, kulturi…, ali ti prihodi pripadaju djelatnostima u kojima su ostvareni i pune njihove bilanse”, objašnjava Ratković.

On potvrđuje da značajan dio tih prihoda donose turisti i to je doprinos turista rastu prihoda u drugim djelatnostima, zbog čega su turisti kupci roba i usluga ne samo turističke privrede, već i drugih privrednih i neprivrednih djelatnosti, u čemu je širi doprinos turizma rastu ekonomije i blagostanju društva.

On tvrdi da proteklu sezonu karakteriše neblagovremena i nepotpuna priprema.

“Ona nije pripremana prema posljednjem marketing planu iz 2019. godine, niti je taj plan apdejtovan shodno pandemijskom ili postpandemijskom vremenu. Jednostavno je ignorisan kao nasljeđe prethodne vlasti. Posebno zabrinjava odsustvo pripreme turizma za organizovani turistički promet iz najjačih evropskih emitivnih izvora, bez čega nema duge sezone i rentabilnog poslovanja”, naglašava Ratković.

Turistički promet u kolektivnom smještaju, kako naglašava, dostiže 91,85 odsto prometa iz 2019. godine, a u odnosu na 2021. godinu veći je za 58 odsto.

“Ako je suditi prema naplati boravišne takse krajem decembra, onda je kolektivni smještaj na nivou godine dostigao oko 80 odsto ostvarenja iz 2019. godine, a ukupan smještaj oko 88 odsto”, kaže Ratković.

Struktura gostiju

Što se tiče gostiju, oni su po statistici, kako je naglasio, pretežno, tj. 42 odsto iz zemalja bivše Jugoslavije, što je nedovoljno za održivo poslovanje našeg turističkog sektora.

“Oko 58 odsto ostvarenog prometa je sa tržišta: Srbije 20,12 odsto, Crne Gore, 11,94 odsto, Njemačke 8,28 odsto, BiH 6,27 odsto, Francuske 5,71 odsto i Velike Britanije 5,47 odsto. U tome tri zemlje regiona (Crna Gora, Srbija i BiH) učestvuju sa 38,33 odsto, a sa ostalim zemljama regiona (bivše Jugoslavije) 41,81 odsto. Ovakva dinamika i struktura turističkog prometa ne daje osnova za održivo poslovanje turističkog sektora, posebno u ekonomskoj (sigurni gubici) i društvenoj (niske plate i sezonsko zapošljavanje) dimenziji”, kaže Ratković.

Kao i drugim djelatnostima inflacija je ove godine uticala i na turizam pa su tako, po njegovim riječima, prihodi ove godine i 2019. godine nijesu isti.

“Paritet kupovne snage eura se mijenja pod uticajem inflacije, tako da euro 2019. godine vrijedi znatno više nego euro 2022. godine u kojoj se kod nas očekuje inflacija od oko 20 odsto. Na to se nadovezuje i inflacija iz prethodne dvije godine, tako da nominalni prihod današnjih 100 eura može biti ekvivalentan prihod od 70 eura 2019. godine. To treba imati u vidu kod svih ekonomskih analiza turizma, kao i ostalih djelatnosti”, smatra Ratković.

Zaostajemo za konkurencijom

Što se tiče crnogorskog turizma, ističe da smo u velikom zaostatku u odnosu na konkurenciju, posebno mediteranskih zemalja.

“Imamo daleko najlošiju strukturu smještajnih kapaciteta (učešće hotela i sličnih objekata ispod 10 odsto, a prosjek u zemljama Mediterana je oko 50 odsto), enormno učešće sekundarnog smještaja, nedostatak kampova i drugih vanhotelskih osnovnih smještajnih kapaciteta, kao i nerazvijenost turističke infrastrukture i dodatnih turističkih sadržaja”, objašnjava Ratković.

Napominje da smo prije 1990. godine bili rame uz rame sa Hrvatskom koja je sada uspješna turistička priča za kojom zaostajemo više decenija.

“Posebno zaostajemo u strukturi turističke tražnje, đe je mediteranski turizam naslonjen na najvažnije emitivne izvore Evrope (Njemačka, Ujedinjeno Kraljevstvo, Skandinavske zemlje, Francuska…), a kod nas region, a prije kovida-19 još Rusija i Ukrajina, a sada ni jedni ni drugi, iako smo i sa njima decenijama imali hronične gubitke u turističkom sektoru”, kazao je Ratković i dodao da smo u tranziciji kvalitativno i kvantitativno imali veliku ekspanziju restoranskog sektora, ali o tome nemamo podataka u zvaničnoj statistici.

Što se tiče promocije, kaže da je u Marketing planu sadržana dobra strategija promocije, uključujući i digitalnu, ali se ta strategija kod nas nedovoljno implementira.

“Nijesmo ni počeli da radimo na reformi destinacijskog menadžmenta po modelu DMO i javno-privatnog partnerstva, bez čega nema dobre i uspješne promocije. Sajmovi su i dalje važni, ali se njihova uloga i arhitektura promijenila. Digitalno se promocija vrši cijelu godinu, a sajmovi dođu kao dobar način promovisanja turističke destinacije na moderan i digitalizovan način”, mišljenja je dr Ratković.

Ski turizam

Što se zimske sezone, smatra da nam je globalno otopljavanje velika prijetnja.

“Čuo sam brojna mišljenja da ne smijemo više u zimskim ski-centrima biti zavisni od snijega. To je isto kao da kažemo da u kupališnom turizmu ne smijemo više zavisiti od čistog i toplog mora i pješčanih plaža. Moramo konačno shvatiti da je fenomen globalnog otopljavanja velika prijetnja za ski-turizam i da on kod nas ne može biti prioritet. Za nas je mnogo važniji tematski turizam, a posebno agroturizam, koji je u uzlaznom trendu turstičke tražnje, a mi imamo prirodne potencijale da u ovoj vrsti turizma zauzmemo jednu od liderskih pozicija na Mediteranu”, poručuje Ratković.

Smatra da treba obnoviti sela, ruralnu ekonomiju i izgraditi potrebnu turističku infrastrukturu, pa ćemo dobiti dugu turističku sezonu, kretanje ka cjelogodišnjem turizmu i u središnjem i sjevernom dijelu naše države.

“Ta vrsta turizma ne traži prevelika ulaganja, ima veliku moć apsorpcije radne snage, a proizvodi ekonomsku i socijalnu sinergiju ruralne poljoprivrede i turizma i praktično cjelogodišnju radnu sezonu simbiozom turizma i poljoprivrede”, zaključuje dr Rade Ratković.

Informacioni sistem u turizmu površan

Što se tiče našeg informacionog sistema u turizmu koji je veoma bitan, Ratković smatra da nije egzaktan i holistički, tako da sa zakašnjenjem od jednog mjeseca imamo na Monstatu informacije o turističkom prometu u kolektivnom smještaju.

“Podatke o turističkom prometu u privatnom smještaju zvanična statistika u posljednjih nekoliko godina ne objavljuje zbog njihove nepotpunosti i netačnosti. Lokalne turističke organizacije taj promet procjenjuju, pa statistika te podatke objavljuje tek u januaru ili februaru za prethodnu godinu”, objašnjava Ratković.