Polovinu ekonomije EU čine Njemačka, Francuska i Italija
Evropska unija ima treću po veličini ekonomiju na svijetu, na koju otpada jedna šestina globalne trgovine. Sve zajedno, 27 zemalja članica čini jedno unutrašnje tržište koje omogućava slobodno kretanje roba, usluga, kapitala i ljudi.
Ali kako je nastao ovaj politički entitet sui generis (klasa za sebe)?
Kratka istorija EU
Nakon razornih posljedica Drugog svjetskog rata, Zapadna Evropa je doživjela usklađen korak ka regionalnom miru i sigurnosti promocijom demokratije i zaštitom ljudskih prava.
Najvažniji momenat je Šumanova deklaracija predstavljena 1950. Industrije uglja i čelika zapadne Evrope bile su integrisane pod zajedničkim upravljanjem, sprečavajući zemlje da se okreću jedna protiv druge i stvaraju ratno oružje. Šest zemalja je potpisalo ugovor — kasnije osnivači EU.
Uslijedila je veća ekonomska i bezbjednosna saradnja u naredne četiri decenije, uz dodavanje novih članica. Ovi čvršći odnosi su destimulisali sukobe, a Zapadna Evropa – poslije vjekova stalnog rata – doživjela je mir bez presedana u posljednjih 80 godina.
Moderna verzija EU može pratiti svoje porijeklo do 1993. godine, usvajanjem naziva ‘Evropska unija’, rođenjem jedinstvenog tržišta i obećanjem da će se koristiti jedinstvena valuta – euro.
Od tada je EU postala ekonomska i politička snaga s kojom se treba računati. Njen kombinovani bruto domaći proizvod (BDP) iznosio je 16,6 biliona dolara 2022. godine, nakon SAD (26 biliona dolara ) i Kine (19 biliona dolara).
BDP je širok pokazatelj ekonomske aktivnosti u jednoj zemlji. Njime se mjeri ukupna vrijednost ekonomske proizvodnje – roba i usluga – koju u datom vremenskom okviru proizvode i privatni i javni sektor.
Međutim, za impresivne brojke koje pokazuje, ekonomsku moć Evropske unije drže tri ekonomska giganta, prema podacima Međunarodnog monetarnog fonda. Zajedno, BDP Njemačke (4 biliona dolara), Francuske (2,7 biliona dolara) i Italije (1,9 biliona dolara) čine više od polovine cjelokupne ekonomske proizvodnje EU.
Ove tri zemlje su i najmnogoljudnije u EU, a zajedno sa Španijom i Poljskom čine 66% ukupnog stanovništva EU.
Evo tabele svih 27 zemalja članica i procenta koje doprinose bruto domaćem proizvodu EU.
| Rang | Država | BDP (milijarde USD) | % ekonomije EU |
|---|---|---|---|
| 1. | ????????Njemačka | 4.031.1 | 24,26% |
| 2. | ????????Francuska | 2.778.1 | 16,72% |
| 3. | ????????Italija | 1.997,0 | 12,02% |
| 4. | ????????Španija | 1.390,0 | 8,37% |
| 5. | ????????Holandija | 990.6 | 5,96% |
| 6. | ????????Poljska | 716.3 | 4,31% |
| 7. | ????????Švedska | 603.9 | 3,64% |
| 8. | ????????Belgija | 589.5 | 3,55% |
| 9. | ????????Irska | 519.8 | 3,13% |
| 10. | ????????Austrija | 468.0 | 2,82% |
Dodajući Španiju (1,3 triliona dolara) i Holandiju (990 milijardi dolara), prvih pet čini skoro 70% BDP-a EU. To ide i do 85% kada se uključi prvih 10 zemalja.
To znači da manje od polovine od 27 država članica čini 14 biliona dolara od ekonomije EU od 16 biliona dolara.
Stariji članovi, veći udio
Osim što najmnogoljudnije članice imaju veće ekonomije, pojavljuje se još jedan obrazac, period koji je zemlja provela u EU.
Pet od šest osnivača EU – Njemačka, Francuska, Italija, Holandija, Belgija – nalaze se u prvih 10 najvećih ekonomija EU. Irska i Danska, sljedeće članice unije (1973.) rangirane su na 9. odnosno 11. mjestu. Donjih 10 zemalja pristupilo je EU nakon 2004. godine.
Velika Britanija—koja se pridružila bloku 1973. i formalno izašla 2020.— bi bila druga najveća ekonomija u regionu sa 3,4 triliona dolara .
Sektorska analiza EU
EU ima četiri primarna sektora ekonomske proizvodnje: usluge, industriju, građevinarstvo i poljoprivredu (uključujući ribarstvo i šumarstvo). U nastavku se nalazi analiza nekih od ovih sektora i zemalja koje tome najviše doprinose. Sve brojke su iz Eurostata.
Usluge i turizam
Ekonomija EU se u velikoj mjeri oslanja na uslužni sektor, koji čini više od 70% dodate vrijednosti privredi u 2020. To je takođe sektor sa najvećim udjelom zaposlenosti u EU, sa 73%.
U Luksemburgu, koji ima veliki sektor finansijskih usluga, 87% bruto domaćeg proizvoda zemlje dolazi iz sektora usluga.
Turističke ekonomije poput Malte i Kipra takođe su imale udio usluga od preko 80% u svom BDP-u.
Industrija
U međuvremenu , 20% bruto domaćeg proizvoda EU dolazi iz industrije, pri čemu irska ekonomija ima najveći udio (40%) u svom BDP-u. Češka, Slovenija i Poljska takođe su imale značajan udio industrijske proizvodnje.
Iskop uglja i lignita u EU doživio je kratak oporavak proizvodnje u 2021. godini, iako su nivoi i dalje smanjeni.
Poljoprivreda
Manje od 2% ekonomije EU oslanja se na poljoprivredu, šumarstvo i ribarstvo. Rumunija, Letonija i Grčka predstavljaju doprinose ovom sektoru, međutim udio u ukupnoj proizvodnji u svakoj zemlji je manji od 5%. Bugarska ima najveću zaposlenost (16%) u ovom sektoru u poređenju sa ostalim članicama EU.
Energija
EU uvozi skoro 60% svojih energetskih potreba. Do kraja 2021. Rusija je bila najveći izvoznik nafte i prirodnog gasa u ovaj region. Nakon rata u Ukrajini taj udio se stalno smanjivao sa skoro 25% na 15% za naftnih derivata i sa skoro 40% na 15% za prirodni gas, prema Eurostatu.
Čeoni vjetar, otvoreno more
MMF ima sumornu perspektivu za Evropu koja ide u 2023. Rat u Ukrajini, rastući troškovi energije, visoka inflacija i stagnirajući rast plata znače da se lideri EU suočavaju s “ozbiljnim kompromisima i teškim političkim odlukama”.
Reforme — kako bi se ublažila ograničenja u opskrbi na tržištu rada i energije — ključne su za povećanje rasta i ublažavanje pritisaka na cijene, prema međunarodnom tijelu. MMF predviđa da će EU rasti 0,7% u 2023. godini .
Ovaj tekst je preuzet i preveden s Visual Capitalista. Pogledajte njihovu grafiku ovdje.
