Premalo, prekasno: Poređenje evropskih penzijskih sistema

Francuski predsjednik Emanuel Makron želi da poveća starosnu granicu za penzionisanje u Francuskoj sa 62 na 64 godine. Njegovi planovi izazvali su masovne proteste i štrajkove širom Francuske.

Ali u mnogim drugim evropskim zemljama, ljudi odmahuju glavama na vijesti o francuskim protestima. Oni već rade do starije životne dobi prije nego što steknu pravo na penziju. U Njemačkoj, na primjer, starosna granica za odlazak u penziju se postepeno povećava na 67 godina, počevši već od 2024.

“Uvijek je teško upoređivati ​​penzijske sisteme jer su svi vrlo složeni i veoma različiti. Ali ovo poređenje je iskrivljeno”, kaže Ulrich Becker iz Max Planck Instituta za socijalno pravo i socijalnu politiku, koji upoređuje penzione šeme iz cijelog svijeta sa svoju “Pension Map”.

To je zato što je porast granice koji je toliko ljudi istjerao na proteste u Francuskoj zapravo povećanje najranije dobi u kojoj plaćeni radnici mogu otići u penziju, bez odbitka od svojih penzija. Ranije su morali da rade 41 i po godinu. Nakon reformi, taj period trebalo bi da poraste na 43 godine.

U Njemačkoj se u penziju može otići i sa 63 godine, ali samo ako ste već 45 godina doprinosili u penzione fondove. Ova stanja su dodatno komplikovana drugim faktorima, kao što je godina rođenja.

U Francuskoj se puna penzija koja ne zavisi od vremena provedenog na radu isplaćuje tek kada neko navrši 67 godina, a tako će ostati i nakon planirane reforme.

U poređenju sa ostatkom svijeta — ne samo s Njemačkom — francuski penzioneri su do sada imali prilično dobru poziciju, barem u pogledu sljedeća tri aspekta: stope penzije, starosne dobi za odlazak u penziju i trajanja isplate penzije (ili očekivani životni vijek, nešto što se računa od trenutka kada ljudi prvi put počnu primati penziju do njihove smrti).

Visok standard života u penziji

Da li možete održati svoj životni standard tokom penzionisanja zavisi od onoga što je poznato kao neto stopa zamjene penzije. To je postotak novca koji ostaje od prihoda nakon oporezivanja koji ste zaradili u prosjeku tokom radnog vijeka. U Francuskoj je to 2020. godine iznosilo 74,4%. To znači da, ako ste u prosjeku primali 2.500 € mjesečno, na primjer, tada biste kao penziju primali oko 1.860 €.

U Francuskoj je neto stopa zamjene penzija 14 procentnih poena iznad prosjeka OECD-a . U Njemačkoj penzioneri primaju samo 52,9% svoje zarade nakon oporezivanja, obračunate tokom radnog vijeka. Uzimajući gornji primjer, to je oko 540 € manje nego u Francuskoj.

Neto stopa zamjene penzije sada bi mogla pasti za mnoge ljude u Francuskoj u budućnosti. To je zato što se ne podiže samo minimalna starosna granica za odlazak u penziju, već i broj plaćenih radnih godina koji je potreban da bi se puna penzija ostvarila prije 67. godine života. To bi se uglavnom odrazilo na osobe s niskim primanjima, jer oni uglavnom počinju da rade ranije. Neko ko ne počne da uplaćuje penzione doprinose do 25. godine jer je studirao, napuniće 67 godina nakon samo 42 godine rada.

Kako bi se to kompenzovalo, francuska penziona reforma će povećati minimalnu penziju na oko 1.200 eura za samce. Trenutno, minimalna penzija iznosi 961,08 eura, što je stavlja u sredinu tabele u poređenju sa drugim zemljama OECD-a.

Inače, Njemačka je jedna od rijetkih zemalja koja nema minimalnu penziju. Međutim, ljudi s vrlo niskim penzijama mogu podnijeti zahtjev za dopunu.

Duga penzija

Mnogi radnici koji primaju platu rado prihvataju smanjenje penzija u zamjenu za to što su mogli ranije prestati da rade. U Francuskoj, u prosjeku, muškarci idu u penziju sa 60,4, a žene sa 60,9 godina. To znači da Francuzi odlaze u penziju skoro 3,5 godine ranije od svojih vršnjaka iz OECD-a, a Francuskinje 1,5 godine ranije.

Istovremeno, očekivani životni vijek u Francuskoj je posebno visok. Samo u Luksemburgu muškarci duže uživaju u penziji (24 godine) nego u Francuskoj (23,5 godine). I samo Grkinje (28,4 godine) i Španjolke (27,7 godina) su u boljoj situaciji u ovom pogledu od Francuskinja (27,1 godina).

Ali to je jedan od razloga zašto francuska vlada smatra neophodnim reformu penzionog sistema, kaže Becker sa Instituta Maks Plank. „Francuska — kao i sve zemlje OECD-a, ali i druge — mora se zapitati kako će prilagoditi svoj penzioni sistem demografskim promjenama“, kaže on.

Za penzione fondove je problem što ljudi duže žive jer to očigledno znači da se penzije moraju isplaćivati ​​duže, iako se u te fondove više ništa ne uplaćuje. Štaviše, natalitet je u padu, što znači da je sve manje onih koji plaćaju doprinose, a sve veći broj penzionera.

Nijedan penzijski sistem unutar OECD-a ne može upravljati samo doprinosima onih koji su u njemu.

U Njemačkoj, na primjer, možete tražiti isplatu penzije za vrijeme provedeno u školi ili na fakultetu, ili podizanje djece, i to iz saveznog budžeta, a ne iz doprinosa za penziju. Ali mnogi penzioni fondovi i dalje knjiže gubitke koji se moraju nadoknaditi poreskim prihodima. Što su penzije izdašnije i što je demografska situacija nepovoljnija, to su te subvencije obično veće.

U Francuskoj su subvencije za javne penzije među najvišima u OECD-u, kada se mjere u odnosu na bruto domaći proizvod (BDP). Samo Italija ima više. O tome je govorila francuska premijerka Elisabeth Borne kada je izjavila: “Ovim projektom se obavezujemo da ćemo finansijski izbalansirati penzione fondove do 2030. godine.”

Traženje ravnoteže

“Očigledan lijek o kojem se naširoko raspravlja je podizanje starosne granice za odlazak u penziju”, objasnio je Becker. “Na ovaj način ljudi plaćaju duže, a primaju beneficije kraće. Ideja je da se popravi odnos između doprinosa i beneficija.”

To je upravo ono što su brojne zemlje OECD-a već učinile. U Holandiji će starosna granica za odlazak u penziju porasti na 67 godina i tri mjeseca do 2028.

„Na osnovu zakonskih mjera, normalna starosna granica za odlazak u penziju će se povećati za oko dvije godine u OECD-u u prosjeku do sredine 2060-ih“, izvijestila je sama organizacija 2021. godine . “Buduća normalna starosna granica za penzionisanje je 69 godina ili više u Danskoj, Estoniji, Italiji i Holandiji.”

U Njemačkoj se niko nije usudio da se ozbiljno pozabavi daljim povećanjem od odluke iz 2006. da se starosna granica za odlazak u penziju podigne na 67 godina, do 2031. godine.

A u Francuskoj? “Ljudi su izgubili iz vida da su reforme trebalo i da ukinu privilegije određenim grupama, doduše na prilično proizvoljan način”, ustvrdio je Becker. “Očigledno je razlog tome što se odbrana socijalnih prava smatra važnijom od njihove raspodjele prilagođene generaciji.”

Izvor: Deutsche Welle (Tekst je izvorno napisan na njemačkom jeziku)