Način stanovanja širom Evrope: Crna Gora u vrhu po pretrpanim domaćinstvima

Stambena kriza je rastuća zabrinutost širom Evrope, obilježena nestašicama i eskalacijom stanarina. Otprilike 70% stanovnika EU posjeduje svoje domove, dok preostalih 30% iznajmljuje. Oko 17% stanovništva EU živi u uslovima prenaseljenosti.

Crna Gora je u samom vrhu, na 1. mjestu, po prenaseljenim domaćinstvima, odnosno, broja članova porodice po stambenoj jedinici (61%). Slijede susjedi Albanija (58%) i Srbija (49,7%)

U Evropi je stambeni pejzaž raznolik, sa značajnom podjelom između vlasnika kuća i iznajmljivača. U osam od 36 evropskih zemalja, više od 90 posto stanovništva živjelo je u svojim domovima 2022. prema Eurostatu.

Više od polovine stanovništva iznajmljuje u Nemačkoj i Švajcarskoj
U Njemačkoj je udio iznajmljivača premašio 50% 2022. godine, što je čini jedinstvenom među zemljama EU. Švajcarska je, s obzirom na širu Evropsku asocijaciju za slobodnu trgovinu (EFTA, UK i zemlje kandidati), imala najveći udio iznajmljivača od 57,7%.

Vlasništvo nad kućama je veće u balkanskim zemljama
Sjeverna Makedonija, Albanija i Rumunija imaju stope vlasništva nad 95%. Osim Turske, stopa posjedovanja kuća bila je veća u balkanskim zemljama – trend koji se proteže i na Mađarsku, Srbiju, Hrvatsku i Crnu Goru.

Nasuprot tome, zemlje poput Austrije, Turske, Danske, Francuske, Švedske i Velike Britanije padaju ispod prosječne stope posjedovanja kuća u EU od 69,1%.

Među ‘velikom četvorkom’ EU, Španija i Italija imale su najviše stope, sa tri od svaka četiri stanovnika koji žive u svojim domovima.

Javne politike i socijalno stanovanje za iznajmljivanje
Evropske zemlje su implementirale različite mjere politike kako bi osigurale pristupačno stanovanje. To uključuje naknade za stanovanje, socijalno stanovanje za iznajmljivanje i propise o najmu.

U prosjeku, socijalni stanovi čine 8% ukupnog stambenog fonda u EU prema OECD-ovom izvještaju o pristupačnom stanovanju. Ovo se odnosi na stambeni smještaj za iznajmljivanje koji se pruža po ispodtržišnim cijenama i dodjeljuje se prema posebnim pravilima, a ne tržišnim mehanizmima.

Holandija, Austrija i Danska imaju najveći udio socijalnih stanova, koji čine više od 20% njihovog ukupnog stambenog fonda.

Velika Britanija, Francuska, Irska, Island i Finska imaju umjerene sektore socijalnog stanovanja, u rasponu od 10% do 19%.

Sektor je relativno mali u Švajcarskoj (8%) i Njemačkoj (2,7%) gdje su više od polovine stanovništva podstanari.

Imate li dovoljno prostorija u svom domu?
Kvalitet stanovanja je kritičan. OECD naglašava da pretrpani domovi i domovi s ograničenim prostorom negativno utiču na zdravlje, posebno djece. Prosječan broj soba po osobi i stope prenaseljenosti ključni su pokazatelji kvaliteta stanovanja.

U 2022. godini prosječan broj soba po osobi u EU bio je 1,6, u rasponu od 2,3 sobe na Malti do 1,1 sobe u Poljskoj, Rumuniji i Slovačkoj.

Prosječna soba po osobi bila je niža u zemljama kandidatima na Balkanu, što je u korelaciji sa višim stopama prenaseljenosti. Uprkos visokim stopama vlasništva u balkanskim zemljama, prenaseljenost ostaje problem u ovim regionima.

Najmanje polovina stanovništva u Crnoj Gori, Albaniji i Srbiji živjela je u prenaseljenim domovima. Stopa prenaseljenosti u EU iznosila je 16,8%.

Među zemljama EU, najveće stope prenaseljenosti zabilježene su u Letoniji (41,7%), Rumuniji (40,5%) i Bugarskoj (36,2%), dok su najniže bile na Kipru (2,2%), Malti (2,8%) i Holandiji (2,9%).

U januaru 2024., kolektiv od 100 javnih, zadružnih i socijalnih stambenih ustanova, zajedno sa kreatorima politike i istraživačima, sastao se u Evropskom parlamentu. Predvođena Housing Europe, grupa je izdala manifest u kojem su navedena tri koraka kako bi se osiguralo pristupačno i pristojno stanovanje za sve u EU:

• Prihvatite novu paradigmu stanovanja
• Podržite pokret za pravednu energetsku tranziciju
• Pozabavite se osnovnim uzrocima okončanja stambenog isključenja
• Manifest je posebno pozvao na podršku javnom, zadružnom, socijalnom stanovanju i stanovanju pod vodstvom zajednice kao okosnici nacionalnih stambenih sistema.