Šta se dešava u crnogorskoj ekonomiji: Turizam, investicije i izvoz u padu, BDP u porastu

Bruto domaći proizvod (BDP) Crne Gore u prvom kvartalu ove godine (januar – mart) imao je realni rast od 4,4 odsto, saopštila je Uprava za statistiku Monstat.

Ovaj rast, prema njihovim podacima, ostvaren je zahvaljujući rastu potrošnje domaćinstava i države, kao i neuobičajnom povećanju zaliha u privredi, dok je u padu većina ostalih indikatora koji čine crnogorsku ekonomiju poput izvoza, turističke posjete i stranih investicija.

Nominalni BDP za ovaj kvartal vrijedio je 1,35 milijardi eura i bio je za 122 miliona ili 9,9 odsto veći u odnosu na isti period prošle godine. Kada se uzmu u obzir uticaj inflacije realna stopa rasta crnogorske ekonomije za ova tri mjeseca iznosila je 4,4 odsto.

Potrošnja domaćinstava za ovo tromjesječje izračunata je u iznosu od 1,17 milijardi eura, što je rast za 87 miliona u odnosu na uporedni period. Potrošnja države iznosila je 292 miliona uz rast od 33 miliona.

Najveći rast, što nije baš uobičajno, imala je stavka “promjene u zalihama” koje je sa prošlogodišnje vrijednosti od 30,7 miliona narasla na 135,2 miliona eura, što je rast od 350 odsto. Ova stavka porasla je za 104,5 miliona eura, a kako je ukupan BDP u ovom periodu porastao za 122 miliona, ovoliki njen rast dominantno je uticao i na ovaj rast BDP-a.

Podatke o promjeni zaliha Monstat dobija anketom od privrednih subjekata, a one po definiciji predstavljaju vrijednost materijala, nedovršene proizvodnje, gotovih proizvoda i robe. U metodologiji Monstata je navedeno da promjene zaliha predstavljaju razliku između nivoa zaliha na početku i kraju perioda, vrednovanih po prosječnim tržišnim cijenama.

Izvoz roba i usluga, prema podatku Monstata, u ovom periodu vrijedio je 517 miliona eura, dok je lani u istom periodu ova stavka iznosila 666 miliona, odnosno zabilježila je pad od 23 odsto.

Uvoz roba i usluga istovremeno je vrijedio 1,08 milijardi eura i bio je za 20 miliona manji nego lani za isti period. To znači da je deficit u robama i uslugama iznosio 562 miliona eura i bio je za 129 miliona veći. Ovaj deficit je u značajnom iznosu pokriven povećanjem vrijednosti “promjene zaliha”.

Programom ekonomskih reformi za period 2024-2026, dokumentom koji je predstavljen u januaru, Vlada je predvidjela očakivani rast BDP-a za cijelu 2024. godinu od 3,8 odsto. To znači da je procenat koji je objavio Monstat za prvi kvartal iznad prosjeka za cijelu godinu.

Međutim, podaci iz biltena Centralne banke (CBCG) pokazuju da ova godina nije baš dobro počela po crnogorsku ekonomiju.

“Ukupan broj dolazaka turista prema preliminarnim podacima, u prva tri mjeseca 2024. godine iznosio je 192.215 što je za 11,98 odsto manje u odnosu na uporedni period prethodne godine. U istom periodu ostvareno je 1,32 miliona noćenja, što predstavlja pad od 19,12 odsto. Broj dolazaka stranih turista se smanjio za 12,68 odsto, dok se broj noćenja stranih turista smanjio za 20,14 odsto”, navedeno je u biltenu CBCG za period januar mart.

Ovi podaci ukazuju da je u Crnoj Gori bilo značajno manje turista, ali i da su se ti turisti koji su došli zadržavali značajno kraće, jer je skoro duplo veći pad u broju noćenja u odnosu na broj posjeta.

CBCG navodi i da je u periodu januar-mart 2024. godine, neto priliv stranih direktnih investicija iznosio 117,55 miliona eura, što je za 1,08 odsto manje u odnosu na isti period 2023. godine.

Takođe prema zvaničnim podacima izvoz robe za ova tri mjeseca imao je vrijednost od 150,8 miliona eura, a uvoz 858,8 miliona eura. U odnosu na isti period prethodne godine izvoz je bio manji za 31,2 odsto, a uvoz veći za 3,9 odsto.

CBCG u biltenu navodi da je za ovaj period došlo do rasta kreditiranja za 11 odsto, u odnosu na mart prethodne godine.

Ovi svi podaci ukazuju da je Crna Gora je ovom periodu imala pad priliva novca od turizma, izvoza i stranih investicija, ali i povećanje troškova zbog rasta izvoza. Takođe, rast kreditiranja mogao je uticati na povećanje potrošnje kod stanovništva i rast zaliha kod privrede.

Odnosno ovaj rast ekonomije, ostvaren je na osnovu povećanja zaduženja stanovništva i privrede, koji su taj novac usmjerili na opštu potrošnju i povećanje zaliha.

Rast na nivou EU jedva pozitivan

Prema podacima Zavoda za statistiku EU – EUROSTAT-a, najveći rast ekonomije u prvom kvartalu ove godine imala je Srbija od 4,7 odsto, zatim slijedi Malta sa 4,6 pa Crna Gora sa 4,4 odsto.

Iza Crne Gore po rastu nalaze se Hrvatska sa 3,9, Kipar sa 3,5, Litvanija sa 2,9 odsto…

Prosjek rasta za 27 članica EU iznosio je 0,1 odsto, odnosno jedva je bio pozitivan.

Pad ekonomije imalo je 11 država, a najveći je bio u Irskoj 6,5 odsto, Islandu četiri odsto, Estoniji 2,4 odsto, Finskoj 1,5 odsto, Austriji 1,1 odsto, Njemačkoj 0,9 odsto…