Bum centi-milionera i u Crnoj Gori

Manja evropska tržišta poput Crne Gore, Monaka, Malte i Poljske bilježe rast broja centi-milionera od 75% ili više, pokazuje novi izvještaj kompanije Henley & Partners.

Broj centi-milionera širom svijeta je u stalnom rastu, pokazuje izvještaj Henley-a, od 25.490 u 2022. godini do 28.420 u 2023. i 29.350 u ovoj godini.

„U Kini je zabilježen najdrastičniji rast. Njena populacija centi-milionera porasla je 108% u posljednjoj deceniji, a prate je SAD sa 81% i manja evropska tržišta poput Monaka, Poljske i Crne Gore, koja su svaka zabilježila rast od 75% ili više“, navodi se.

Prema izvještaju, trećina svjetskih centimilionera (koji imaju imovinu vrijednu 100 miliona dolara i više) živi u 50 ključnih gradova širom svijeta, dok se skoro dvije trećine tih centara bogatstva nalazi u zemljama koje nude programe za investicionu migraciju (ekonomsko državljanstvo).

“Ova koncentracija mnogo govori o međusobnoj povezanosti globalnog bogatstva i privlačnosti strateškog planiranja boravišta i državljanstva“, navodi se u izvještaju Henley & Partnersa koji je jedan od tri licencirana agenta za posredovanje za sticanje državljanstva putem ulaganja.

Crna Gora je program uvela 2019. godine, a prvi “zlatni“ pasoš izdat je u februaru 2020. Plan je bio da investitori, u zamjenu za crnogorski pasoš, ulažu u razvojne projekte u turizmu, poljoprivredi i prerađivačkoj industriji.

Uslovi za dobijanje crnogorskog pasoša su prvobitno bili ulaganje najmanje 450.000 eura u jedan od razvojnih projekata u Podgorici i primorju, ili 250.000 eura u sjevernom ili središnjem regionu, kao i donacije manje razvijenim opštinama, da bi ih 2022. godine Vlada pooštrila. Od tada, do kraja 2022. kada je program ukinut, svi investitori u roku od mjesec morali su da dostave Vladi bankarsku garanciju u vrijednosti od 50 odsto investicije. Uz to, aplikanti su za državljanstvo, osim 100.000 eura za Fond za razoj nerazvijenih opštine, morali da izdvoje još 100.000 eura u Fond za inovacije.

Programom je bilo predviđeno da se za tri godine (od januara 2019. do kraja 2021) „proda“ dvije hiljade pasoša, pa je zbog slabog interesovanja Vlada Zdravka Krivokapića planirala da ga ukine krajem 2021. godine. Međutim 30. decembra 2021. donijela je odluku da program produži do kraja 2022. uz obrazloženje da investitori zbog kovid krize nijesu imali vremena da završe projekte.

Evropska komisija (EK) je Crnu Goru, kao kandidatkinju za ulazak u EU, više puta upozoravala da ugasi šemu „zlatnih pasoša“ i uskladi viznu politiku s politikom EU. Iz EK su rekli da pažljivo prate ovaj program u Crnoj Gori, a ranije su protiv Malte i Kipra preduzeli mjere zbog skandala sa dodjelom državljanstava. Ove države prikupile su milijarde eura prodajući hiljade pasoša čime su, u nekim slučajevima, omogućile državljanstvo EU i osobama za kojima su matične zemlje raspisale potjernice.

Program je u Crnoj Gori ukinut krajem 2022. godine, ali su do tada pristigli zahtjevi nastavili da se obrađuju.

Za vrijeme sprovođenja Programa ekonomskog državljanstva u Crnoj Gori, od 2019. do kraja 2022. godine, predato je ukupno 1.113 zahtjeva za dobijanje crnogorskog pasoša, od čega su do juna ove godine odobrena 663.

Izborna neizvjesnost u SAD bi mogla navesti neke ljude da se presele

Sjedinjene Američke Države su dom jedne trećine svetskih centi-milionera, a broj izuzetno bogatih stanovnika naglo raste, navodi se izvještaju kompanije Henley & Partners.

Međutim, konsultantska firma tvrdi da bi izborna neizvjesnost, uključujući predlog demokrata o oporezivanju nerealizovanih kapitalnih dobitaka, mogla da navede neke ljude da se presele.

Godišnji izveštaj o centi-milionerima, sastavljen na osnovu podataka globalne firme za praćenje bogatstva New World Wealth, navodi da širom sveta postoji 29.350 ljudi sa likvidnim sredstvima spremnim za investiranje od najmanje 100 miliona dolara, što predstavlja rast veći od 50% u posljednjoj deceniji.

SAD (dom za oko 9.850 ljudi od marta) i Kina doživjele su ono što izvještaj naziva „bumom centi-milionera“. Pri tome je broj Amerikanaca porastao 81% u posljednjih 10 godina. Američki gradovi zauzimaju prva tri mjesta na listi gradova sa najviše ljudi koji su dostigli ovaj prag: Njujork, oblast zaliva u Kaliforniji i Los Anđeles.

Očekuje da će ti gradovi nastaviti da bilježe značajan rast populacije izuzetno bogatih u narednoj deceniji. Dejvid Jang (David Young), predsjednik Komiteta za ekonomski razvoj u okviru Konferencijskog odbora, rekao je u izvještaju da bi predstojeći izbori mogli da izazovu promjenu „dok centi-milioneri traže zemlje koje pružaju veću ekonomsku i političku sigurnost“.

Upiti za preseljenje

Henley & Partners, koji se specijalizovao za pomoć klijentima u sticanju prebivališta i državljanstva u inostranstvu putem investicija, naveo je da su zabilježili petostruki rast upita o migraciji investicija ove godine jer bogati Amerikanci razmatraju preseljenje (ali nije precizirano koliko ljudi je pitalo).

Piter Ferinjo (Peter Ferrigno), direktor poreskih usluga u Henley-u, tvrdio je da bi plan demokratskog kandidata i potpredsjednice Kamale Haris (Kamala Harris) da uvede minimalni porez od 25% na nerealizovane kapitalne dobitke koji su ostvarili Amerikanci sa neto vrijednostima od 100 miliona dolara ili više mogao da navede ljude da „vrlo pažljivo razmotre SAD kao mjesto za ulaganje.“

Ferinjo upozorava da postoje „mnogi dobri razlozi“ zašto druge zemlje ne oporezuju nerealizovane kapitalne dobitke. To je povećanje vrijednosti investicija koje još nisu prodate radi ostvarivanja profita. Stručnjaci iz Henley-a rekli su da više bogatih Amerikanaca nego ikada prije želi da stekne beneficije prebivališna ili državljanstva u inostranstvu kako bi izbjegli potencijalni porez.

Kako bi tačno funkcionisao porez na nerealizovane dobitke? Ili da li bi mogao proći kroz Kongres čak i ako Haris pobijedi na izborima, ostaje nejasno. Demokratska kandidatkinja je ovog mjeseca izjavila da podržava poreski plan koji je prvi izložio predsjednik Džo Bajden (Joe Biden) 2022. godine.

Tim planom bi bio uveden minimalni porez od 25% na nerealizovane kapitalne dobitke. Prema predlogu, ljudi sa bogatstvom većim od 100 miliona dolara plaćali bi porez na imovinu koja raste u vrijednosti tokom godine, čak i ako je nisu prodali. Trenutno se porezi na kapitalne dobitke naplaćuju samo na profit ostvaren prodajom te imovine.

Nema političke volje

Kritičari su rekli da bi sprovođenje plana bilo izuzetno teško, što bi dodatno opteretilo već preopterećenu poresku administraciju. Plan nije prošao pod Bajdenom, uprkos tome što su demokrate kontrolisale oba doma. Neki posmatrači su rekli da je malo vjerovatno da će predlog napredovati pod administracijom Haris.

Milijarder Mark Kjuban, koji je podržao Haris, rekao je za CNBC da su ga komunikacije sa njenim timom navele da vjeruje da „to neće desiti.“ Stiv Rozental (Steve Rosenthal), viši saradnik u Poreskom centru Urban-Brookings, rekao je za CNBC da postoji „veoma malo političke podrške“ za plan.

Pristalice poreza na nerealizovane kapitalne dobitke tvrde da bi ta ideja spriječila izuzetno bogate ljude da izbjegnu plaćanje poreza tako što nikada ne prodaju imovinu. Bajdenova administracija procijenila je da bi porez mogao generisati oko 503 milijarde dolara poreskih prihoda do 2034.

Haris je rekla da bi plan prisilio najbogatije Amerikance da plate „svoj pravedan dio“ i izjednačio poreske nejednakosti. Od 2010. do 2018. godine, 400 najbogatijih Amerikanaca plaćalo je efektivnu prosječnu stopu federalnog poreza (uključujući nerealizovane kapitalne dobitke) od 8,2%, prema Bijeloj kući. To je znatno niže u poređenju sa prosječnim federalnim porezom na dohodak od preko 18%.

„Svjedoci smo fascinantnog paradoksa“, rekao je Jerg Stefen (Juerg Steffen), izvršni direktor Henley & Partners. „S jedne strane, SAD ostaju vodeće svjetsko središte bogatih, s više od 30% globalnog likvidnog bogatstva spremnog za ulaganje – nevjerovatnih 67 biliona dolara. S druge strane, bilježimo neviđen rast imućnih Amerikanaca koji traže alternativne mogućnosti prebivališta i državljanstva“.

Iako manja evropska tržišta bilježe povećanje broja centi-milionera, ukupno, međutim, Evropa je zabilježila rast od samo 26%, što Stefan pripisuje „sporom rastu glavnih tržišta poput Ujedinjenog Kraljevstva, Njemačke i Francuske“.

Trećina svjetskih centi-milionera živi u 50 gradova širom svijeta, od kojih se 15 nalazi u SAD – Njujork (744 centi-milionera), oblast zaliva (675) i Los Anđeles (496) su najnaseljeniji. Slede London (370), Peking (347) i Singapur (336). Od 50 gradova sa najvećim brojem stanovnika, očekuje se da će sedam doživjeti „veoma visok“ rast populacije centi-milionera, od preko 150%. Uključujući Ostin i Palm Bič.

Gradovi gdje bi populacija centi-milionera mogla da procvjeta su Hangdžu i Šenžen u Kini, Tajpej na Tajvanu, Dubai i Abu Dabi u UAE. Za njih se očekuje da će zabilježiti rast od preko 150% do 2024. godine, navodi se u izvještaju.

Broj milijardera širom svijeta i njihovo bogatstvo dostigli su rekordni nivo. Proljećni podaci Forbesa pokazuju da ih je bilo 2.781, što je 141 više u odnosu na prošlu godinu i 26 više u poređenju sa rekordom postavljenim 2021. godine. Ti ljudi imaju ukupno bogatstvo od 14,2 biliona dolara, što je rast od dva biliona u odnosu na 2023. i 1,1 bilion iznad prethodnog rekorda iz 2021. Sjedinjene Američke Države imaju najveću koncentraciju milijardera, a slijede Kina i Indija.