Energetska prekretnica: Evropska unija je 2024. proizvela više struje od solarne energije nego od uglja
Prošle godine u EU je proizvedeno više električne energije od sunca nego uglja, navodi se u izvještaju istraživačkog centra za klimu Ember, što je ono što su analitičari nazvali “prekretnicom” za tranziciju prema čistoj energiji.
Solarni paneli su proizveli 11% električne energije u EU 2024. godine, dok su elektrane na ugalj proizvele 10%, prema podacima do kojih je došao Ember. Uloga fosilnog gasa pala je petu godinu zaredom i pokrila 16% miksa električne energije.
„Ovo je prekretnica“, rekla je Beatris Petrovič, koautorka izvještaja. “Ugalj je najstariji način proizvodnje električne energije, ali i najprljaviji. Solar je zvijezda u usponu.”
Industrijalizaciju Evrope pokretao je ugalj, ali to gorivo je izbacilo više zagađenja koje zagrijava planetu nego bilo koji drugi izvor energije. Sagorijevanje uglja u energetskom sektoru EU dostiglo je vrhunac 2003. godine i od tada je palo 68%.
Istovremeno, čisti izvori električne energije su rasli. Energija vjetra i sunca porasla je na 29% proizvodnje električne energije u EU u 2024, dok su hidroenergija i nuklearna energija nastavile da se oporavljaju od najnižih vrijednosti iz 2022. godine.
Izvještaj je pripisao porast solarne energije – najbrže rastućeg izvora energije prošle godine – rekordnoj količini novih panela, uprkos tome što je Unija dobila manje sunca nego godinu prije.
“Dobra je vijest da povećanje solarne izgradnje zapravo dovodi do smanjenja sagorijevanja fosilnih goriva,” rekla je Dženi Čejs, analitičarka za solare u BloombergNEF-u, koja nije bila uključena u izvještaj.
U izvještaju je utvrđeno da je udio uglja pao u 16 od 17 zemalja koje su ga i dalje koristile 2024. godine. U njemu se navodi da je gorivo postalo “granično ili ga nema” u većini sistema.
Pad fosilnog gasa
Njemačka i Poljska, dvije zemlje koje sagorijevaju većinu uglja u EU, bile su među onima u kojima je došlo do prelaska na čistije izvore energije. Udio uglja u njemačkoj električnoj mreži opao je 17 odsto na godišnjem nivou, dok je u Poljskoj opao 8 odsto, navodi se u izvještaju.
Fosilni gas je takođe nastavio da doživljava “strukturalni pad”, pa je pao u 14 od 26 zemalja koje koriste taj energent, navodi se u izvještaju.
Nalazi dolaze uprkos malom povećanju potražnje za električnom energijom nakon dvije godine strmoglavog pada izazvanog invazijom Rusije na Ukrajinu u punom obimu. Kao odgovor, EU je uvela plan za uštedu energije, pronalaženje novih dobavljača fosilnih goriva i ubrzanje prelaska na čistu energiju.
„Politika i tržišta u Evropi omogućili su obnovljivim izvorima da smanje udio i uglja i prirodnog gasa“, rekao je Gregori Nemet, energetski istraživač na Univerzitetu Wisconsin-Madison i koautor izvještaja Međuvladinog panela o klimatskim promjenama.
“Vjetar i solarna energija rastu u svim velikim ekonomijama, ali ugalj je nastavio rasti u Kini, a prirodni gas je porastao u SAD-u”, dodao je. “Evropa koristi sve prednosti pristupačnosti, sigurnosti i čistog vazduha koje obnovljivi izvori energije pružaju.”
U izvještaju se navodi da je EU na pravom putu da ispuni svoj cilj od 400 GW instaliranog solarnog kapaciteta do 2025. godine. Taj udio je dostigao 338 GW u 2024, navodi se u izvještaju, i bio bi “na dohvat ruke” svog cilja za 2030. od 750 GW, ako bi se održao trenutni tempo rasta.
Autori izvještaja su pozvali na ulaganja u baterije, pametna brojila i druge oblike “čiste fleksibilnosti” koji mogu pomoći u usklađivanju ponude obnovljive energije, koja varira tokom dana, sa potražnjom.
