Pet godina ekonomskog državljanstva: Više od 2.000 stranaca za crnogorski pasoš dalo 250 miliona eura

Efekti programa ekonomskog državljanstva su da je preko dvije hiljade stranaca iz 73 države kupilo crnogorsko džavljanstvo na osnovu ulaganja 250 miliona eura i plaćanja naknada od 74 miliona eura. Odbijeno je 238 zahtjeva, dok je još 15 u raznim fazama razmatranja.

To je navedeno u informaciji o stanju projekta do 31. decembra prošle godine, koju je usvojila Vlada.

Vlada Duška Markovića je 22. novembra 2018. godine donijela Odluku o kriterijumima, načinu i postupku izbora lica koje može steći crnogorsko državljanstvo prijemom radi realizacije Posebnog programa ulaganja od posebnog značaja za privredni i ekonomski interes Crne Gore.

Uz stan od izabranih dobijali i pasoš

Prema toj odluci zainteresovani stranac – aplikant može steći crnogorsko državljanstvo prijemom po osnovu posebnog programa ako je na escrow račun (prelazni račun) položio iznos od najmanje 450.000 eura, za potrebe ulaganja u jedan od razvojnih projekata u glavnom gradu Podgorica ili primorskom regionu Crne Gore ili iznos od najmanje 250.000 eura, za potrebe ulaganja u jedan od razvojnih projekata u sjevernom ili središnjem regionu Crne Gore.

Na osnovu odluke tadašnje Ministarstvo održivog razvoja i turizma je 26. februara 2019. godine raspisalo Javni poziv za iskazivanje interesovanja za kvalifikovanje projekata na Listu razvojnih projekata u oblasti turizma. Međutim većina razvojnih projekata bili su takozvani kondo hoteli – zgrada sa stanovima i apartmanima koja formalno funkcioniše kao hotel, u kojim su stranci koji kupe stan dobijali priliku da uz njega dobiju i državljanstvo Crne Gore.

Među prihvaćenim projektima bilu su izgradnja 12 hotela – sedam u Kolašinu (“Breza”, “Bjelasica 1450”, “K16”, “D” sa depadansom “E”, “Montis hotel & resort”, “Magnum” i “B”), po jedan u Žabljaku (“Durmitor Hotel and Villas”), Tivtu (“Boka Place”) i Budvi (“Cruiser”) i dva u Baru (“Amma Resort” i “Liko Soho”).

Prijavljen je bio jedan projekat u oblast poljoprivrede i prerađivačke industrije (plantaža jabuka u Pljevljima) vrijedan pola miliona eura, ali nije realizovan.

EU kritikovala projekat od 2019.

Predaja zahtjeva prema ovom programu trajala je do 31. decembra 2022. godine, jer je Evropska unija tražila da se sa njim prekine. Nakon novih zahtjeva iz EU da Crna Gore prekine ovaj projekat jer ga smatraju bezbjednosnim rizikom, Vlada je u decembru 2021. godine ograničila pijem zahtjeva do kraja 2022. godine.

U februaru 2022. godine delegacija Evropske unije u Crnoj Gori ponovo je zatražila da se ukine šema ekonomskog državljanstva, kao i da žale zbog odluke da se program produži na godinu.

Evropska komisija je 2019. ocijenila da se šeme preko kojih se dobija državljanstvo kvalifikuju kao bezbjednosni rizik zbog moguće infiltracije organizovanog kriminala, pranja novca, utaje poreza i korupcije. U izvještaju EK se navodi i da se takve šeme u državama koje nisu članice EU, a imaju bezvizni režim sa EU (kao što je Crna Gora), mogu iskoristiti da se zaobiđe procedura kraćih ostanaka u EU preko viza.

“Rizici za javne politike i bezbjednost EU i država članica se znatno povećava u odsustvu prethodno efektnih rezidencijalnih preduslova i mogu da predstavljaju osnov za suspenziju izuzimanja iz viznog programa, kao što je nedavno predloženo za Vanuatu”, navodi se u pismu Delegacije EU iz februara 2022. Oni su tražili i da se obavlja adekvatan nadzor nad osobama koja su dobila ovakvo državljanstvo.

Evropska komisija je i u izvještaju o proširenju iz novembra 2023. godine ukazala na ovaj problem u Crnoj Gori.

“Kontroverzni program za sticanje ekonomske državljanstva, koji je podržavao javne prihode, ali se sukobljavao sa obavezama zemlje prema EU, istekao je krajem 2022. godine. Međutim, mnoge neprocesuirane aplikacije su nastavile da se razmatraju čak i u 2023. godini”, piše u izvještaju.

Profitirali i Bećirović, Statis, Bemax,…

Ovaj projekat je, osim problema sa EU, kritikovan i zbog toga što su na listu prioritetnih projekata unijete i investicije kontroverznih biznismena bliskih bivšem režimu. Tako se tri projekta u Kolašinu (“K16”, “D” sa depadansom “E” i hotel “B”), odnosno na Zoranom Ćoćom Bećirovićem, a prodajom ovih nekretnina bavi se i firma “Kolašin Valleys” čiji su vlasnici njegov sin Luka Bećirović, ali i sinovi bivših visokih funkcionera Blažo Đukanović i Marko Gvozdenović. Takođe projekat “Durmitor Hotel and Villas” je u vlasništvu Petrosa Statisa, a “Cruiser” je pokrenulo preduzeće Bemax.

Ukupne investicije u svih 12 hotela je procijenjena na 350,7 miliona eura, a projektovani broj smještajnih jedinica (stanova, apartmana i soba) je 2.333.

U informaciji se navodi da je prema izvještajima revizora u ove projekte do kraja decembra uloženo 247,6 miliona eura, kao i da se na prema evidenciji Agencije za investicije na escrow računima nalazi još 6,15 miliona eura koja su deponovali aplikanti čije su aplikacije još u fazi razmatranja kod nadležnih institucija.

Prema podacima sa Centralnog računa državnog trezora, ukupan iznos uplaćenih administrativnih taksi od početka realizacije programa do 30. decembra prošle godine iznosi 43,5 miliona eura, a dodatno na računu Fonda za inovacije nalazi se još 30,8 miliona eura.

Taksa za ekonomsko državljanstvo od početka programa iznosila je 100 hiljada eura po aplikaciji, a od 2021. godine uvedena je i dodatna naknada za Fond za inovacije od 100 hiljada eura.

Od početka projekta do kraja 2022. godine predato je ukupno 1.113 zahtjeva, koji se odnose na dobijenja državljanstva za investitora i članove njegove porodice (supružnici i djeca). Od tog broja MUP je odobrio 860 zahtjeva, odbio 238, a preostalih 15 je u raznim fazama razmatranja.

Najviše pasoša dobili Rusi, pa Kinezi

Centar za građansko obrazovanje (CGO) u septembru prošle godine objavio je podatke da je od početka projekta do 10. juna prošle godine Crna Gora dodijelila 2.074 ekonomska državljanstva.

Od tog broja, više od polovine (1.055) dato je osobama koje vode porijeklo iz Rusije.

“U top 10 najčešćih država porijekla aplikanata, osim Rusije, nalaze se i Kina (190), SAD (107), Ukrajina (59), Vijetnam (49), Liban (45), Bjelorusija (43), Južnoafrička Republika (40), Turska (39) i Egipat (38). Dodatnih 363 aplikanta porijeklom je iz 63 različite druge države, među kojima dominiraju države Azije i Afrike, dok za 63 nova državljana CGO nema podatke o porijeklu”, saopšteno je iz CGO.

Crnogorsko državljanstvo u skladu sa Programom ekonomskog državljanstva, kako su tada naveli, do sada nisu dobili jedino oni koji su porijeklom sa kontinenata Južne Amerike i Antarktika.

Jedan projekat završio i u tužilaštvu

Projekat “Magnum” iz Kolašina naknadno je uklonjen sa liste, a istragu o njemu pokrenulo je i Specijalno državno tužiaštvo.

Vlada je početkom decembra najavila da će da preda SDT-u dokumentaciju u vezi gradnje hotela “Magnum” u Kolašinu, jer je utvrđeno da je ova firma dostavila lažnu garanciju u vezi tog projekta. Garancija je na iznos od 2,5 miliona eura, a dala je italijanska banka Credit Agricole.

Iz Vlade su ranije pokrenuli proceduru naplate garancije nakon što kompanija nije u planiranom roku završila gradnju hotela.Ta firma obavezala se da projekat završi do 30. oktobra 2024. godine, što nije učinjeno.

Kompanija “Magnum Development”, čiji je vlasnik Veselin Bečanović, nije dostavila tražene dokumente već je Vladu obavijestila da su započeli pregovore sa komercijalnim bankama u Crnoj Gori radi izdavanja nove bankarske garancije koja bi pokrila period produženja roka završetka projekta. Iz ove kompanije su krajem prošle godine saopštili da su završili 90 odsto grubih radova, kao i da očekuju da kompletan hotel završe u decembru 2025. godine. “Magnum Development” tvrdi da je validnost garancija kod banke provjerena 23. decembra 2021.