Kako je španska ekonomija postala predmet zavisti Evrope

U Segoviji, u centralnoj Španiji, prohladno je srednje zimsko popodne, a turisti su okupljeni u podnožju gradskog rimskog akvadukta, zagledani u njegove čuvene lukove, praveći selfije.

Mnogi od posjetilaca su Španci, ali ima i ljudi iz drugih evropskih zemalja, Azije i Latinske Amerike, a sve ih privlači istorijski šarm, gastronomija i dramatična lokacija Segovije odmah iza planina sjeverno od Madrida.

“Bio je trenutak tokom Covida kada sam pomislila ‘možda turizam nikada neće biti kao prije'”, kaže Elena Mirón, lokalni vodič odjevena u beretku boje fuksije koja predvodi grupu kroz grad.

“Ali sada su stvari jako dobre i osjećam da će ova godina biti dobra, kao 2023. i 2024. Srećna sam, jer mogu živjeti od ovog posla koji volim.”

Španija je 2024. primila rekordnih 94 miliona posjetilaca i sada se takmiči sa Francuskom, koja je imala 100 miliona, da bude najveće svjetsko turističko središte, ocjenjuje Guy Hedgecoe, autor BBC-a.

Ekspanzija turističke industrije nakon Covida glavni je razlog zašto je četvrta najveća ekonomija eurozone lako prerasla konkurente poput Njemačke, Francuske, Italije i Ujedinjenog Kraljevstva (UK), ostvarivši povećanje BDP-a od 3,2% prošle godine.

Nasuprot tome, njemačka ekonomija je 2024. godine pala za 0,2% , dok je Francuska porasla za 1,1%, Italija za 0,5%, a UK za očekivanih 0,9%.

Sve ovo pomaže da se objasni zašto je časopis Economist Španiju rangirao kao ekonomiju s najboljim učinkom na svijetu.

Tajna španskog modela

“Španski model je uspješan jer je uravnotežen model, a to je ono što garantuje održivost rasta”, kaže Carlos Cuerpo, ministar poslovanja u koalicionoj vladi koju predvode socijalisti. On ističe da je samo Španija bila odgovorna za 40 odsto rasta eurozone prošle godine.

Iako je istakao važnost turizma, Cuerpo je takođe ukazao na značaj sektora finansijskih usluga, tehnologije i investicija, kao faktore koji su pomogli Španiji da se vrati iz dubine pandemije, kada je BDP pao 11 odsto u jednoj godini.

“Izlazimo iz Covida bez ožiljaka i modernizacijom naše ekonomije i samim tim podizanjem našeg potencijalnog rasta BDP-a”, dodaje on.

Taj proces modernizacije potpomažu sredstva za oporavak nakon pandemije iz programa EU Next Generation. Španija bi trebalo da dobije do 163 milijarde eura do 2026, što je čini najvećim primaocem ovih sredstava pored Italije.

Španija ulaže novac u nacionalni željeznički sistem, zone niske emisije u gradovima, kao i u industriju električnih vozila i subvencije za mala preduzeća.

„Javna potrošnja je visoka i odgovorna je za otprilike polovinu našeg rasta od pandemije“, kaže María Jesús Valdemoros, predavač ekonomije na španskoj poslovnoj školi IESE.

Druge velike evropske ekonomije su doživjele da je njihov rast otežan zbog većeg oslanjanja na industriju od Španije, koja, kako kaže, “u ovom trenutku mnogo pati zbog faktora kao što su visoka cijena energije, konkurencija iz Kine i drugih azijskih zemalja, cijena tranzicije na održiviji ekološki model i trgovinski protekcionizam”.

Od Covida, drugi veliki ekonomski izazov za Španiju bila je kriza troškova života izazvana uskim grlima u lancu snabdijevanja i ruskom invazijom na Ukrajinu 2022. Inflacija je dostigla vrhunac po godišnjoj stopi od 11% u julu te godine, pri čemu su cijene energije posebno pogodile Špance, ali je do kraja 2024. pala na 2,8%.

Madrid smatra da su subvencije koje je uveo za smanjenje troškova goriva i podsticanje korišćenja javnog prevoza bile ključne za ublažavanje uticaja poskupljenja energije, kao i nekoliko povećanja minimalne plate.

Na vrhuncu evropske energetske krize, Španija i Portugal su takođe pregovarale sa Briselom o takozvanom “iberijskom izuzetku”, koji im je omogućio da ograniče cijenu gasa koji se koristi za proizvodnju električne energije kako bi smanjili račune potrošača.

Cuerpo tvrdi da su takve mjere pomogle da se suprotstavi tradicionalnoj ranjivosti Španije na ekonomska previranja.

„Španija se pokazala otpornijom na uzastopne šokove – uključujući šok inflacije koji je došao s ratom u Ukrajini“, rekao je. “I mislim da je ovo dio cjelokupnog zaštitnog štita koji smo postavili za naše potrošače i za naše firme.”

Proizvodnja zelene energije u zemlji se prepoznaje kao još jedan povoljan faktor, ne samo za garantovanje električne energije, već i za podsticanje investicija. Španija ima drugu po veličini infrastrukturu obnovljive energije u EU.

Ovo drugo je prava blagodat za zemlju koja je drugi najveći proizvođač automobila u Evropi, kaže Wayne Griffiths, izvršni direktor Seat and Cupra rođen u Britaniji. Iako španska proizvodnja električnih vozila zaostaje za ostatkom Evrope, on vidi ogroman potencijal u toj oblasti.

„U Španiji imamo sve faktore koji su vam potrebni da biste bili uspješni: konkurentne, dobro obučene ljude i energetsku politiku koja stoji iza toga“, kaže on. “Nema smisla praviti automobile sa nultom emisijom ako koristite prljavu energiju.”

Uprkos ovim pozitivnim stranama, dugotrajna slabost španske ekonomije je hronično visoka stopa nezaposlenosti, koja je najveća u EU i skoro duplo u odnosu na prosjek bloka. Međutim, situacija se popravila u posljednjem kvartalu 2024. godine, kada je španska stopa nezaposlenosti pala na 10,6%, što je najniži nivo od 2008. godine.

U međuvremenu, broj zaposlenih u Španiji sada iznosi 22 miliona, što je rekordan nivo. Reforma rada, koja podstiče stabilnost radnih mjesta, smatra se ključnim razlogom za to.

Ova reforma povećala je ograničenja na korišćenje privremenih ugovora od strane kompanija, favorizujući veću fleksibilnost u korišćenju ugovora na neodređeno vrijeme. Smanjio je broj radnika na privremenom radu bez ometanja otvaranja novih radnih mjesta.

Takođe, iako je dolazak imigranata izazvao žestoku političku debatu, mnogi smatraju da je njihova apsorpcija na tržište rada ključna za zemlju sa ubrzanim starenjem stanovništva.

Socijalistički premijer Pedro Sánchez otvoreno je naglašavao potrebu za imigrantima, opisujući njihov doprinos ekonomiji kao “osnovan”.

Evropska komisija predviđa da će Španija ove godine nastaviti da vodi rast među velikim ekonomijama bloka i da će ostati ispred prosjeka EU. Međutim, izazovi se naziru na horizontu.

Veliko oslanjanje na turizam – i rastuća reakcija lokalnog stanovništva na tu industriju – je jedna od zabrinutosti.

Drugi izazov je ogroman javni dug Španije, koji je veći od godišnje ekonomske proizvodnje zemlje.

María Jesús Valdemoros upozorava da je to “neravnoteža koju moramo ispraviti, ne samo zato što to zahtijevaju nove fiskalne norme EU, već zato što bi to moglo uzrokovati finansijsku nestabilnost”.

Osim toga, stambena kriza je izbila širom zemlje, ostavljajući milione Španaca koji se bore da pronađu pristupačan smještaj.

Sa neizvjesnim i duboko polariziranim političkim pejzažom, Sanchezovoj manjinskoj vladi je teško da se pozabavi takvim problemima. Ali, dok pokušava da riješi ove zagonetke, Španija uživa svoj status pokretača evropskog rasta.

Naslovna fotografija: Jorge Fernández Salas, Unsplash

AKO STE PROPUSTILI:

Španija planira 100% poreza na nekretnine koje kupuju nerezidenti EU