Evropsko tržište nekretnina: Gdje su troškovi stanovanja najviše porasli u proteklih 10 godina?
Između 2015. i 2024. godine, cijene stanova u Evropskoj uniji porasle su za 53%, dok su se u nekim državama gotovo utrostručile. Kombinacija viših građevinskih troškova, rastućih kamata na hipotekarne kredite, ograničene ponude i kupovine nekretnina kao investicije, dovela je do enormnih cijena stanova širom Evrope.
Najveći skok bilježi Mađarska, gdje stanovi sada koštaju tri puta više nego 2015. godine. U Budimpešti, cijene stanova se danas kreću između 250.000 i 1,5 miliona eura.
Nakon Mađarske, slijedi Island, gdje su cijene stanova porasle oko 2,5 puta. U glavnom gradu Rejkjaviku i okolnim opštinama, prosječna cijena iznosi oko 558.000 eura. Iako se tempo rasta usporava zbog povećanja ponude i slabljenja tražnje, inflacija cijena stanova na Islandu je i dalje iznosila 8% na godišnjem nivou u martu.
U ostatku Evrope, primjetan je sličan trend rasta. Litvanija, Portugal, Češka, Bugarska, Estonija i Poljska zabilježile su više nego dupliranje cijena stanova.
Na drugoj strani skale je Finska, gdje cijene nekretnina nijesu znatno više nego prije gotovo deceniju. Ipak, razlike između ruralnih područja i Helsinkija su velike. Prema Global Property Guide izvještaju, pad tržišta nekretnina u Finskoj, koji je počeo 2021. i donio pad cijena od 14% godišnje, sada se smatra završenim. Očekuje se blagi rast, posebno kod novogradnje, dok će cijene polovnih stanova porasti tek 1-3% tokom 2025. godine. U Helsinkiju, cijena stana od 75 kvadrata iznosi između 400.000 i 500.000 eura.
Za Grčku Eurostat nema podatke, ali prema indeksu Banke Grčke, cijene u urbanim područjima su nešto iznad nivoa iz 2008. godine.
Ekstremni slučaj: Turska
Van EU, Turska bilježi nevjerovatan rast cijena – čak 17 puta u odnosu na 2015. godinu. U Istanbulu, dvosoban stan sada košta oko 120.000 eura. Ipak, ovaj iznos ne djeluje povoljno kad se uzme u obzir godišnja inflacija potrošačkih cijena od skoro 38% i prosječna bruto plata nešto iznad 600 eura mjesečno.
Da li je zakup stanova pristupačniji?
Zakup stana takođe je znatno poskupio širom Evrope, iako sporije od cijena nekretnina.
Prema posljednjim podacima Eurostata, zakupnine su porasle za 26,7% u EU između 2010. i četvrtog kvartala 2024. godine.
Estonija je lider sa skokom od preko 212% u odnosu na 2010. godinu. Litvanija bilježi rast od 175%, Island 120%, a Mađarska 114%.
Grčka je jedina država gdje su zakupnine u ovom periodu jeftinije – pad od 13%.
Turska opet prednjači s ekstremom – zakupnine su gotovo 8,8 puta više nego prije deset godina, prema podacima OECD-a.
Troškovi stanovanja: gdje je najskuplje?
Troškovi stanovanja – uključujući i režije – porasli su značajno u mnogim članicama EU.
U periodu od 2015. do marta 2025. godine, Estonci su zabilježili najveći rast – plaćaju više nego duplo u odnosu na prije deset godina.
Slijede Poljska i Češka, sa rastom troškova od oko 180% u istom periodu.
U prosjeku, troškovi stanovanja u EU porasli su za više od 40%. Najmanji rast zabilježen je u Španiji – nešto iznad 20%, a još manji u Albaniji, koja je kandidat za članstvo u EU.
Po apsolutnim cijenama, Irska je najskuplja država EU za stanovanje, prema podacima iz 2023. godine. Francuska i Njemačka su nešto iznad prosjeka EU, Italija i Španija nešto ispod.
Malta i Mađarska plaćaju dvije trećine EU prosjeka, a Bugari su na samom dnu sa ispod 40%.
Mladima sve teže da napuste roditeljski dom
Visoke cijene zakupa i nekretnina krive su i za to što mnogi mladi Evropljani ne napuštaju roditeljski dom ni godinama nakon zaposlenja.
Prosječna starost napuštanja roditeljskog doma u EU je 26,3 godine, ali razlike su ogromne – od 21,4 godine u Finskoj do čak 31,8 u Hrvatskoj.
Gdje se najviše ulagalo u nekretnine?
U 2023. godini, stanovnici Kipra su uložili čak 8,6% BDP-a zemlje u nekretnine, prema Eurostatu. Slijedi Italija sa 7%, Njemačka sa 6,9% i Francuska sa 6,4%.
Najniža stopa investicija zabilježena je u Poljskoj (2,2% BDP-a) i Grčkoj (2,3%).
Prosječna stopa ulaganja u stanovanje u EU iznosila je 5,8% BDP-a u 2023. godini – što predstavlja vrijednost od oko hiljadu milijardi eura.
