Država obećava nacionalni fond za rješavanje stambenog pitanja: Pristupačni stanovi za ranjive grupe ali i nova šansa za investitore

Ministarstvo prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine sprema zakon koji će uvesti potpuno novi model stambene politike u Crnoj Gori – pristupačni stanovi za građane koji ne mogu da riješe stambeno pitanje na tržištu.

Taj cilj država planira da ostvari kroz, kako je pojašnjeno “Vijestima” iz ovog ministarstva, osnivanje Nacionalnog stambenog fonda koji će graditi, održavati i izdavati stanove po povoljnim uslovima, s posebnim fokusom na ranjive grupe samohrane roditelje, osobe sa invaliditetom, mlade bez roditeljskog staranja, starije od 65 godina, Rome i druge koji žive u stambenoj nesigurnosti.

Zakon predviđa i konkretne podsticaje za privatni sektor – investitorima će se kroz model javno-privatnog partnerstva nuditi subvencije, poreske olakšice i zemljište, uz mogućnost da dio stanova iz novih zgrada bude rezervisan za stambenu podršku. Ideja je da se poveća broj stanova za izdavanje, smanje cijene, uvede konkurencija i stvori održiv model stanovanja koji će biti dostupan većem broju građana.

Zakonom će biti predviđena i obaveza da se stambena podrška učini dostupnom pod jednakim uslovima i za zaposlene radnike iz zemalja članica Evropske unije (EU) koji su zaposleni u Crnoj Gori, kako bi se ispunile evropske regulative i obezbijedila sloboda kretanja radne snage u skladu sa standardima EU.

“Izrada Predloga zakona o stambenoj podršci je predviđena za IV kvartal (oktobar- decembar) Programa rada Vlade za 2025. godinu. Uz to, Vlada je zadužila resorno Ministarstvo da izradi predlog zakona, sa ciljem prepoznavanja državljana država članica EU, članova njihovih porodica i državljana EEP/Švajcarske, te da najkasnije do 1. septembra 2025. godine uputi predlog Evropskoj komisiji na mišljenje, zajedno sa tabelom usklađenosti”, kazali su iz ovog vladinog resora, dodajući da nakon usvajanja poredloga zakona od strane Vlade planirano je da se početkom naredne godine uputi u skupštinsku proceduru.

Pomoć svima, ne samo socijalnim slučajevima

Iz Ministarstva prostornog planiranja su pojasnili da će novi Zakon o stambenoj podršci unaprijediti važeći tekst Zakona o socijalnom stanovanju iz 2013. godine.

“Promjena naziva zakona ocijenjena je kao neophodna imajući u vidu da naziv ‘socijalno stanovanje’ ukazuje da je predmet zakona stambena podrška države i opština samo socijalnim kategorijama stanovništva, a predmet zakona i njegova primjena je šira, i odnosi se na podršku svim kategorijama stanovništva koja na tržištu ne mogu da riješe stambeno pitanje. Cilj je unapređenje starih zakonskih rješenja na način da se stvore uslovi za povećanje broja pristupačnih stanova, kako u vlasništvu države tako i u privatnom, pojedincima ili porodičnim domaćinstvima koja iz socijalnih, ekonomskih i drugih razloga ne mogu da riješe pitanje stanovanja. To podrazumijeva i formiranje Nacionalnog stambenog fonda, odnosno nove institucije na državnom nivou koji bi gradio, održavao i davao u zakup stanove po pristupačnim cijenama”, pojasnili su iz Ministarstva prostornog planiranja, dodajući da se predviđa i uvođenje kaznenih odredbi što predstavlja ključni nedostatak važećeg zakona.

Iz resora kojim rukovodi ministar Slaven Radunović naveli da su ključni ciljevi novog Zakona obezbjeđivanje adekvatnog pristupa za sve građane, posebno za ranjive grupe kao što su socijalno ugroženi, osobe sa invaliditetom i porodice sa niskim primanjima, zatim uspostavljanje pravnog i institucionalnog okvira za izgradnju, dodjelu i upravljanje stanovima u državnom i lokalnom vlasništvu, kako bi se osigurala transparentnost i pravičnost u proces. Uz to, cilj je i povećanje broja dostupnih stanova za stambenu podršku kroz različite mehanizme finansiranja i podrške opštinama, promovisanje održivih i ekoloških rješenja u gradnji stanova za stambenu podršku, kako bi se obezbijedilo dugoročno stanovanje koje je ekonomski i ekološki održivo, te ojačavanje uloge opština u planiranju i realizaciji projekata stambene podrške.

“Ministarstvu je data obaveza da uskladi važeći tekst Zakona o socijalnom stanovanju iz 2013. godine (pod novim nazivom Zakon o stambenoj podršci) sa EU regulativama u dijelu izjednačavanja načina ostvarivanja prava na stambenu podršku za zaposlene radnike iz zemalja članica EU, te osigurati da radnici, državljani zemalja članica koji su zaposleni u Crnoj Gori, mogu ostvariti pravo na stambenu podršku pod istim uslovima kao i državljani Crne Gore, a sve u cilju obezbjeđivanja slobode kretanja radnika u EU”, pojasnili su u Ministarstvu.

Dalje su naveli da će se novi Zakon odnositi na svakog pojedinca ili porodično domaćinstvo koji iz socijalnih, ekonomskih i drugih razloga ne mogu da riješe pitanje stanovanja.”

U ostvarivanju ciljeva stambene podrške, posebno će se se štititi najugroženije kategorije kao što su korisnici prava na novčanu socijalnu pomoć u smislu zakona koji uređuje socijalnu zaštitu, samohrani roditelj, odnosno staratelj, osobe sa invaliditetom, osobe preko 65 godina života, mladi koji su bili djeca bez roditeljskog staranja, žrtve nasilja u porodici, beskućnici, porodice sa djetetom sa smetnjama u razvoju i pripadnici Roma i Egipćana (RE populacija).

“Radi sprovođenja i upravljanja projektima izgradnje stambenih objekata u vlasništvu države i opština predviđa se formiranje posebnog organa za građenje i upravljanje stambenim fondom u javnom vlasništvu i imovinom državnih objekata, nad čijim radom bi nadzor vršilo Ministarstvo prostornog planiranja i Ministarstvo finansija. Zamisao je da ovakva institucija, kao krovna i centralna u ovoj oblasti, upravlja državnim stambenim fondom, generiše sve prihode i distribuira ih na održavanje postojećih i izgradnju novih stanova u državnom vlasništvu, a bavila bi se i pitanjima koja se odnose na upravljanje i održavanje stambenog fonda u vlasništvu države. Znači, ovaj Fond obavljao bi sve poslove oko izgradnje, obnove i održavanja stambenog fonda u svojini države, odnosno opština, poslove poboljšanja uslova u postojećim stambenim zgradama i stanovima, davanja u zakup predmetnih stambenih jedinica, ali i vodio evidenciju stambenog fonda i registar lica za koje je stambena podrška obezbijeđena.

Fond konkurencija privatnicima

Planirano je da Fond djeluje na različitim nivoima lokalnom, regionalnom (tri regionalna centra centralni, primorski i sjeverni) i nacionalnom.

“Cijenimo da će aktivnosti fonda uticati i na tržišnu konkurenciju u oblasti stanogradnje, posebno jer je moguće postaviti više standarde kvaliteta izgradnje u dijelu zelene gradnje i cjenovnoj pristupačnosti, ali i podstaći diferencijalnu ponudu na stambenom tržištu. Izgradnja objekata socijalnog stanovanja za davanje u zakup svakako će uticati na ponudu i tražnju i na cijene stanova. Takođe, predviđeno je sprovođenje mjera i aktivnosti koje imaju za cilj uključivanje firmi koja se bave investicionom izgradnjom u ovu oblast kroz javno privatna partnerstva ali i podsticaje/subvencije posebno za razvijanje projekata koji imaju za cilj davanje stanova u zakup. Plan je da se po ugledu na rješenja iz zemalja EU formulišu modeli učešća privatnog sektora, što bi obuhvatalo i sticanje prihoda tim privrednim društvima, ali i generisalo otvaranje novih radnih mjesta, posebno kroz razvoj organizovanog državnog i privatnog rentalnog sektora. Naime, formiranjem ovog fonda u državnom vlasništvu bi se uvela konkurencija privatnom sektoru u oblasti i izgradnje i održavanja, ali i rentiranja stambenog fonda čime bi se privatni sektor pospješio da kvalitetnije gradi, bolje održava i da cijenu rentiranja prilagodi cijeni rentiranja stanova u državnom vlasništvu”, kazali su u Ministarstvu prostornog planiranja.

Nacrt ide na javnu raspravu

Iz ovog resora navode da će zakonom biti definisani kriterijumi za dobijanje prava na stambenu podršku, kao i da su važećim Zakonom o socijalnom stanovanju propisani opšti kriterijumi u cilju obezbjeđivanja stambene podrške za pojedinince ili porodična domaćinstva koja iz socijalnih, ekonomskih i drugih razloga ne mogu da riješe pitanje stanovanja.

“Važno je istaći da je mali broj opština donio podzakonska akta na osnovu Zakona o socijalnom stanovanju i u skladu sa definisanim kriterijumima. Takođe, ni drugi akteri koji se bave izgradnjom objekata socijalnog stanovanja nijesu uskladili svoja akta o dodjeli stambenih jedinica sa kriterijumima propisanim Zakonom o socijalnom stanovanju. Stoga će se novim rješenjem pažljivo definisati i kaznene odredbe. Cilj je da se primjenom realnih kriterijuma obezbijedi veća pravna sigurnost i pravednija raspodjela prava i obaveza”, kazali su u ministarstvu.

Ministarstvo će Nacrt zakona staviti na javnu raspravu koja će omogućiti svim zainteresovanim stranama da iznesu svoje komentare, predloge i sugestije, čime će se, kako kažu, obezbijediti transparentnost i bolji kvalitet pri izradi novog zakonskog rješenja.

“Planirano je da javna rasprava bude organizovana i po regijama, kako bi se zakonsko rješenje, što je više moguće, prilagodilo stvarnim potrebama različitih sredina”, rekli su u Ministarstvu.

Zakonom će biti predviđena i obaveza da se stambena podrška učini dostupnom pod jednakim uslovima i za zaposlene radnike iz zemalja članica Evropske unije (EU) koji su zaposleni u Crnoj Gori, kako bi se ispunile evropske regulative i obezbijedila sloboda kretanja radne snage u skladu sa standardima EU

Investitorima šansa da grade za državu

Iz Ministarstva prostornog planiranja su kazali da će se novim zakonom razraditi i različiti modeli javno-privatnog partnerstva u ovoj oblasti i razmotriti uvođenje podsticajnih mjera za investitore zainteresovane za izgradnju stanova za davanje u zakup uz određene olakšice i podršku države, a sve u cilju kreiranja većeg zakupnog fonda.

“Predložićemo i testirati kroz javnu raspravu mogućnost da se određeni broj stanova u budućim stambenim zgradama (svim) opredijeli za socijalno stanovanje, odnosno investitor bi imao obavezu da određeni broj/procenat stanova opredijeli za socijalno stanovanje i ustupi/proda državi, odnosno opštini. Ti stanovi bi se dodjeljivali domaćinstvima u stambenoj potrebi pored podrške u stanovanju obezbijedila bi se inkluzivnost i desegregacija za marginalizovane grupe. Aranžman između države/opštine i investitora i obaveza investitora će se definisati zakonom”, pojasnili su iz Ministarstva.

Fond će se dominantno finansirati iz državnog i opštinskih budžeta

Kako je pojašnjeno iz ministarstva, izvor finansiranja Fonda, odnosno organa za izgradnju, upravljanje i održavanje stambenim fondom može da uključuje različite izvore, kao što su krediti ali i donacije i različite vrste međunarodne pomoći, ali činjenica je da će se prevashodno oslanjati na državna budžetska sredstva i budžete opština.

“Planirano je da se kroz ovo zakonsko rješenje obezbijedi stalan i stabilan izvor prihoda za funkcionisanje fonda. Konkretno planirano je da se dio prihoda koji se prikupljaju iz poreza na nepokretnost i poreza na prihode od imovine, bilo prihode od davanja u zakup stambenih jedinica ili prihode od oporezivanja viška stambenog prostora, za koji ne postoji podaci da su na neki način stavljeni u promet opredijeli za finansiranje ovog fonda”, rekli su u Ministarstvu prostornog planiranja.

Naslovna fotografija: Krzysztof Kotkowicz, Unsplash