Alarm u Briselu zbog saradnje Kine i zemalja Centralne i Istočne Evrope

Grupa 16 plus 1 zemalja centralne i istočne Evrope i Kine, čiji su se čelnici sastali u ponedjeljak u Budimpešti, izaziva sumnjičavost u Briselu i glavnim prijestonicama EU, a diplomate se pribojavaju da bi njome Peking mogao potkopavati pravila EU i koristiti rastuće napetosti između istočnih i zapadnih članica Unije, piše Financial Times.

Glavni motiv saradnje u okviru te grupe je mogućnost Kine da finansira i gradi puteve, željezničke pruge i drugu infrastrukturu koju neke siromašnije članice iz centralne i istočne Evrope trebaju, ali razmjeri operacija u toj saradnji prelili su se i na politička i strateška područja što izaziva nepovjerenje nekih zapadnoevropskih sila koje dominiraju u politici Unije, piše list a prenosi Politico.

Crna Gora dobila najveći “kineski kolač” u regionu – 1,2 milijarde dolara

“Ovaj subregionalni pristup (16 plus 1) nailazi na dosta sumnjičavosti ne samo u Briselu nego i u prijestonicama mnogih drugih država članica”, rekao je listu evropski diplomata koji nije želio biti imenovan zbog osjetljivosti teme.

Drugi diplomata, koji je takođe tražio da ostane neimenovan, napomenuo je da se “16 plus 1 bavi mnogim stvarima” a neke od njih “zadiru u nadležnosti EU ili ulaze u nova područja gdje već postoje inicijative između EU i Kine”.

“A vidimo samo vrh ledenog brijega”, dodao je on.

Kako se Mađarska, Bugarska, Rumunjska, Poljska, Bosna i Hercegovina, Srbija, Hrvatska, Slovenija, Slovačka, Albanija, Makedonija, Crna Gora, Češka, Litvanija, Letonija i Estonija pripremaju za godišnji samit s Kinom, postaje jasno da uticaj Pekinga raste u državama centralne i istočne Evrope, primjećuje list.

“Težište svjetske ekonomije pomiče se sa zapada na istok, i iako se i dalje to u zapadnom svijetu donekle poriče, to poricanje ne izgleda razborito”, rekao je u oktobru mađarski premijer Viktor Orban.

“Vidimo kako se težište svjetske ekonomija pomiče s atlantske u pacifičku regiju. To nije moje mišljenje, to je činjenica”, rekao je mađarski čelnik.

“Za Kinu je tih 16 zemalja važno po sebi ali i kao most u EU”, kaže Džonatan Hilman, direktor projekta “Reconnecting Asia” washingtonskog Centra za strateške i međunarodne studije (CSIS).

Za neke u EU dva su glavna razloga za zabrinutost. Prvi je da bi Kina mogla pojačati svoja nastojanja da iskoristi uticaj koji gradi u ovom regionu da zaobiđe neke aspekte zajedničke politike EU naspram Kine. Drugi je da bi neke od zemalja grupe 16 plus 1 mogle iskoristiti snažne veze s Kinom da osnaže svoje pregovaračke pozicije spram Brisela.

Evropske diplomate kažu da bi takva dinamika mogla potkopati efikasnost Brisela u često neskladnim odnosima s njegovim drugim po veličini trgovinskim partnerom.

Jedna od zabrinutosti je da bi ustrajavanje Kine na garantovanim ugovorima za njene kompanije moglo narušiti pravila javne nabavke za jedinstveno tržište EU.

Strasti su se već uzburkale. U septembru je Sigmar Gabriel, njemački vicekancelar i ministar vanjskih poslova pozvao Peking da poštuje koncept “jedne Evrope” dodavši da “ako ne uspijemo razviti jedinstvenu strategiju prema Kini, onda će Kina uspjeti u dijeljenju Evrope”. Kinesko ministarstvo vanjskih poslova odgovorilo je da je “šokirano” Gabrielovom izjavom.

Cui Hongjian, direktor Kineskog instituta za vanjsku politiku, napisao je u državnom listu Global Times, da je Gabrielov koncept “jedne Evrope” neprikladan a njegove zabrinutosti oko grupe 16 plus 1 neutemeljene.

“Gabriel je od Kine zatražio da razvija stajalište ‘jedne Evrope’. Jedna Evropa je moguća geografski, ali ne i u političkom i ekonomskom smislu”, napisao je Cui.

To su mnoge evropske diplomate protumačili kao poziv za 16 zemalja da podrže kinesko stajalište u sporu u Južnom kineskom moru i drugim geopolitičkim pitanjima važnim za Peking, poput neutralizovanja Dalaj Lame, protjeranog tibetanskog duhovnog vođe i suprotstavljanja nezavisnosti Tajvana od kineske matice.

U nekim prijestonicama i potencijal grupe 16%2B1 da oblikuje buduća glasanja u EU izaziva zabrinutost. Unija traži jednoglasnost u većini pitanja vanjske i bezbjednosne politike, uključujući sankcije, što zapravo svakoj članici daje mogućnost veta.

Diplomata iz jedne od 16 plus 1 država brani grupu kao “ekonomski instrument” koji radi “potpuno transparentno”.

“Znam da ima ljudi kojima ovo stvara nemir”, rekao je diplomat. Ali među članicama grupe 16 plus 1 kažemo i Kinezima da smo članice EU i slijedimo zajednička stajališta EU prema Kini”, rekao je on.

Kina će se vjerovatno suočiti sa izazovima kada pokuša sprovesti projekte u zemljama Centralne i Istočne Evrope koje su u Evropskoj uniji. Za njih ne samo da važe propisi EU o zaštiti konkurencije, već od bloka dobijaju i značajna sredstva za finansiranje infrastukturnih projekata, piše portal Politico.

U tekstu povodom samita “16 plus 1” koji je održan u Budimpešti, portal navodi da su u okviru kineskog programa “Jedan pojas, jedan put” ubrizgana finansijska sredstva u infrastrukturnu, logističku i transportnu mrežu “kako bi se kineskim proizvodima omogućio lakši ulazak na evropsko tržište”. 

“Kina godinama promoviše velike investicije i inicijativu ’16 plus 1′ kako bi povećala svoj uticaj u zemljama centralne i istočne Evrope, ali su ti njeni napori u posljednje vrijeme upalili alarm u Briselu, naročito zbog aktivnosti Pekinga na Balkanu”, navodi se u tekstu. 

Profesor asistent sa Univerziteta u Budimpešti Tamaš Maturai kaže za Politico da je Kina sa projektima uspješnija na Zapadnom Balkanu – u Srbiji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini, “gdje sredstva EU nisu dostupna, a propisi EU nisu primjenjivi”. 

Istovremeno Politico ocenjuje da “koliko god da je Peking planirao da 16 zemalja centralne i istočne Evrope budu kohezivni entitet koji će raditi zajedno na primjeni zajedničkih projekata, te države u praksi imaju različite prioritete i posluju po različitim pravnim režimima” i dodaje da su države članice EU, a koje su dio te inicijative, manje otvorene za kineske investicije. 

Kineski zvaničnici procjenjuju da je Kina investirala više od osam milijardi dolara u regiju CIE, sa kojim je prošlogodišnja bilateralna trgovina bila 11 odsto veća nego 2011. godine.