Kako da odredite svoj kreditni rejting?

Piše: Marko Radunović, Erste blog

Jedan on najvažnijih faktora koji će uticati ne samo na to hoće li vam kredit biti odobren, već i na to kolika će biti njegova cijena (čitaj: kamata), jeste kreditni rejting.

Ukratko, kreditni rejting predstavlja vašu sposobnost da otplatite kredit.

Sveobuhvatne kreditne informacije, odnosno informacije o istoriji vaših zaduživanja, banci omogućavaju da stekne sliku o vašem ponašajnom obrascu i identifikuje pojedince koji su se pokazali kao visokorizični.Vaša urednost u otplati svojih obaveza je značajan faktor banci prilikom procjene kreditne sposobnosti, mogućnosti za otplatu kredita, a može i bitno da utiče i na uslove kredita, na primjer na kamatnu stopu.

Kamatne stope, kao cijene korišćenja kredita, po pravilu nijesu iste za sve već u velikoj mjeri baziraju na visini rizika zajmotražioca. Korisnici zajmova sa slabom istorijom otplate svojih kredita pripadaju kategoriji klijenata visokog rizika i samim tim postaju neatraktivna kategorija sa kojom banke ili ne žele poslovati ili posluju samo uz veće cijene kredita koje nadomješćuju visinu rizika.

Banka i kreditne institucije generalno se toliko oslanjaju na ponašanje klijenata prema svojim obavezama u prošlosti, jer su iskustva pokazala da je to vrlo pouzdan signal za projektovanje budućeg ponašanja. Ukoliko ste do tog trenutka izmirili sve prethodno preuzete obaveze u roku, za pretpostaviti je da ćete se na isti način odnostiti i prema narednoj obavezi.

Međutim, postojanje raznih vrsta baza kreditnih informacija je dobro i za vas kao klijenta kreditne institucije, jer redovnim otplatom svojih kredita možete podstaknuti konkurentnost banaka, što rezultuje povoljnijim kreditnim uslovima.

Kreditni registar – sve kreditne informacije o vama na jednom mjestuKreditni registar u Crnoj Gori vodi regulator bankarskog tržišta, Centralna banka Crne Gore, u skladu sa načelima sveobuhvatnosti, ažurnosti, kontinuiteta i zaštite podataka i informacija.

Podaci i informacije iz Kreditnog registra su tajni i mogu se davati na korišćenje samo pod uslovima i na način utvrđen posebnom odlukom Centralne banke.

Kako bi registar bio redovno ažuriran, banke, mikro-kreditne finansijske institucije, kreditne unije, Investiciono-razvojni fond, dužni su da dostavljaju Centralnoj banci informacije o zaduženjima svojih klijenata.

Ove institucije dostavljaju podatke i informacije o sljedećim vrstama kreditnih zaduženja: kreditima; lizingu; kreditnim karticama; minusnim saldima po tekućim računima; garancijama; akreditivima i ostalim potraživanjima po kojima postoji izloženost riziku.

Kreditni registar osim vaših ličnih podataka klijenta sadrži podatke o vašim kreditnim zaduženjima, podatke o urednosti vraćanja kreditnih zaduženja i podatke o sredstvima kojim ste obezbjedili kreditna zaduženja.

Podatke iz Kreditnog registra mogu koristiti: kreditno-garantne institucije, pod uslovom da pribave pisanu saglasnost vas kao klijenta; vi, kao lice o čijem se kreditnim zaduženjima vode podaci u Kreditnom registru i vaši jemci/žiranti.

Podaci koje neko može dobiti o Vama iz Kreditnog registra Centralne banke Crne Gore su sljedeći:

• identifikacioni podaci vrsta kreditnog zaduženja;
• vrsta potencijalnog zaduženja klijenta (žirant/jemac);
• datum kreditnog zaduženja;
• realizovani iznos kreditnog zaduženja;
• datum dospijeća posljednje rate kreditnog zaduženja;
• ukupna visina kreditnog zaduženja (dospjeli i nedospjeli dug);
• procijenjena vrijednost sredstva obezbjeđenja kreditnog zaduženja;
• iznos dospjele neplaćene glavnice kreditnog zaduženja;
• iznos dospjele neplaćene kamate po kreditnom zaduženju;
• dani kašnjenja otplate kreditnog zaduženja (po dospjeloj glavnici i kamatama);
• status kreditnog zaduženja (novoodobren, otplaćen/otpisan);
• klasifikaciona kategorija kreditnog zaduženja.

Kreditni registri mogu, a u drugim zemljama je često tako, sadržati i niz drugih informacija, kako istorijskog kreditnog ponašanja, tako i niz nekreditnih informacija, kao što su informacije o dugovanjima i kašnjenju u plaćanjima režijskih troškova, poreza i druge.

Klasifikacione kategorije – A do E

Klasifikacione kategorije se kreću od A, najbolje ocijenjene kategorije, do E, najlošije ocjene rizika klijenta.

Ukoliko kasnite sa otplatom svog kredita duže od 90 dana, imate lošije ocjene rizika C,D i E i ne vraćate svoje kredite, odnosno generišete NPL (loš kredit, non performing loans), banka vam po pravilu neće odobriti novo zaduženje, kako se ne bi kreirao još jedan nekvalitetan kredit koji će prouzrokovali dodatne troškove i druge značajane nepovoljne efekte.

Vama je u interesu da se nalazite u što boljoj klasifikacionoj kategoriji jer na taj način ostvarujete pravo na bolje uslove uzimanja kredita. To se opet postiže redovnim izmirenjem postojećih obaveza, koje se, kao što smo vidjeli, u nekim zemljama odnose čak i na režije.

U kojoj kategoriji se Vi nalazite?