Ovo su znakovi da dolazi ozbiljna kriza
Nova svjetska kriza je sve izglednija. Recesija će nastupiti gotovo sigurno, a svi se nadaju da će se izbjeći stagflacija, piše Index.
Recesija je usporavanje privredne aktivnosti u dužem periodu, najčešće se tehnički uzimaju dva uzastopna kvartala (pola godine), ali se može već proglasiti nakon nekoliko mjeseci. Raste nezaposlenost, bruto društveni proizvod (BDP) pada, smanjuje se industrijska proizvodnja i prodaje se manje u trgovinama. Ne moraju svi uslovi biti istodobno ispunjeni, ali često dolaze jedan za drugim, podsjeća zagrebački portal.
Stagflacija je puno teža situacija, u kojoj se uz recesiju paralelno događa visoki rast cijena tj. inflacija. Problem se pojavljuje da politike kojima se bori protiv visoke inflacije istovremeno pogoršavaju recesiju, uključujući nezaposlenost, a politike kojima se ublažava recesija pogoršavaju problem inflacije. Bezizlazna situacija u kojoj se srećom svijet nije našao još od 70-ih godina prošlog vijeka.
U posljednje vrijeme se sve više priča o tome da je recesija izgledna, a postoje i naznake da će se pojaviti stagflacija. Nekoliko je makroekonomskih problema koji to daju naslutiti.
Istorijski rast cijena, sve veća inflacija
Iako su centralne banke, američke Federalne rezerve (FED), Evropska centralna banka (ECB) i britanska Engleska banka (BOE), većinu 2021. uvjeravale političare, ekonomiste i građane da neće biti inflacije, ipak se u 2022. bilježe istorijski nivoi, neviđene decenijama.
U maju je inflacija u SAD-u iznosila 8.6 odsto u odnosu na isti mjesec prethodne godine. U odnosu na april su cijene rasle za 1 odsto, puno više od očekivanja. Najveća je to stopa inflacije u zadnjih 40 godina, od 1981.
Ujedinjeno Kraljevstvo bilježi stopu inflacije od 9 odsto, takođe najvišu u posljednjih 40 godina. U Njemačkoj iznosi 7.9 odsto, najviše od ranih 70-ih godina prošlog vijeka. Francuska bilježi najveću inflaciju od sredine 80-ih, Italija najveću od 1990. itd.
U EU su posebno pogođene baltičke države Estonija, Litvanija i Letonija sa stopama inflacije od 16 do 20 odsto. Dvanaest država članica EU je u maju imalo stopu inflacije veću od 10 odsto, a među njima je i Hrvatska, ali i Crna Gora, koja slovi za prvu narednu članicu Unije.
6.8 odsto u Kanadi, 7.65 odsto u Meksiku, 11.73 odsto u Brazilu, 11.5 odsto Čile, 58 posto Argentina – inflacija je problem Sjeverne i Južne Amerike. Ekstremno visoku inflaciju Argentine se može zanemariti jer se ne radi toliko o inflaciji kao dijelu globalnog trenda nego inflaciji zbog specifično loših ekonomskih politika s kakvima se ta zemlja “bori” već decenijama.
I ostatak svijeta ima problem s rastom cijena: Indija (7 posto), Australija (7 posto), Južna Koreja (5.4 posto), Južna Afrika (5.9 posto), Egipat (13.5 posto), Rusija (17 posto) itd. Iz mjeseca u mjesec visoka inflacija se širi po svijetu.
Najviše je gura rast cijena energenata (nafte, gasa i električne energije), ali i hrane. Iako mnogi smatraju da je za rast cijene kriv rat u Ukrajini, činjenica je da su cijene počele rasti puno prije njegovog izbijanja. Rat u Ukrajini je samo dolio “ulje na vatru”.
Usporavanje svjetske ekonomije
Procjena Međunarodnog monetarnog fonda (MMF) u junu 2021. je bila da će svjetski BDP rasti 4.9 posto u 2022. Već u januaru 2022. je revidirano za 0.5 postotnih bodova niže, na 4.4 posto. Zadnja procjena, s početka juna, govori da će svjetski rast BDP-a u 2022. iznositi svega 2.9 posto.
Procjena rasta BDP-a se smanjivala uporedo s rastom stope inflacije, a u posljednjem izvještaju MMF-a se spominje i opasnost od stagflacije.
“Rat u Ukrajini, lockdown u Kini, poremećaji u svjetskoj trgovini i rizik od stagflacije koče rast. Mnogim zemljama će biti teško izbjeći recesiju”, rekao je predsjednik Svjetske banke David Malpass.
Cijeli tekst čitajte na Indexu
