Banke plivaju u novcu: Građani i privreda na računima drže rekordnih 5 milijardi eura

Na kraju septembra ukupni depoziti u crnogorskim bankama dostigli su gotovo pet milijardi eura, od čega se na štednju građana odnose 2,32 milijarde eura, dok ukupni depoziti preduzeća iznose 2,64 milijarde eura, pokazuju podaci Centralne banke (CBCG).

Rast depozita u posljednje dvije godine nije rezultat rasta povjerenja u bankarski sektor već prije svega nemogućnost da preduzeća svoj novac plasiraju na produktivniji i profitabilniji način, saopštila je Pobjedi direktorica Instituta za strateške studije i projekcije (ISSP) i vanredna profesorica Univerziteta “Donja Gorica”, dr Jadranka Kaluđerović.

“Oročeni depoziti iznose 881,2 miliona eura i predstavljaju 17,74 odsto ukupnih depozita, depoziti po viđenju iznose 3,88 milijardi eura i predstavljaju 78,22 odsto, dok sredstva na escrow računu iznose 200,7 miliona eura i čine 4,04 odsto ukupnih depozita”, kazali su Pobjedi iz CBCG.

Od ukupnog iznosa depozita stanovništva, na depozite nerezidenata se odnosi 709,6 miliona eura. Depoziti stanovništva predstavljaju 45,91 odsto ukupnih depozita.

“Oročeni depoziti stanovništva predstavljaju 24,69 odsto ukupnih depozita stanovništva, depoziti po viđenju predstavljaju 75,2 odsto, dok sredstva na escrow računu čine svega 0,11 odsto ukupnih depozita stanovništva”, precizirali su iz CBCG.

Rast depozita

U odnosu na kraj prethodne godine, ukupni depoziti bilježe rast od 765,1 milion eura, odnosno 18,21 odsto. Prema podacima CBCG u odnosu na kraj prethodne godine, depoziti stanovništva (rezidenti) bilježe rast od 155,1 milion eura, odnosno 10,96 odsto, dok depoziti nerezidenata bilježe pad od 30,7 miliona eura, odnosno 4,14 odsto. – U odnosu na kraj prethodne godine, depoziti pravnih lica bilježe rast od 625 miliona eura, odnosno 30,96 odsto – saopšteno je iz CBCG.

Direktorica Instituta za strateške studije i projekcije (ISSP) i vanredna profesorica Univerziteta Donja Gorica (UDG) dr Jadranka Kaluđerović navela je da analiza podataka o depozitima ukazuje na to da su se u posljednje vrijeme povećali i depoziti stanovništva ali posebno depoziti privrede odnosno preduzeća.

“Ukoliko posmatramo ranije trendove zaključujemo da su depoziti stanovništva već u 2015. godini premašili iznos od jedne milijarde eura dok je sa depozitima privrede to bio slučaj tek prošle godine. Konstantan rast depozita stanovništva može ukazivati na nisku sklonost riziku kao i nedostatak ideja i mogućnosti za profitabilna ulaganja”, kazala je Kaluđerović.

Ona smatra da je rast depozita preduzeća prvenstveno posljedica smanjenje privredne aktivnosti zbog kovid-19 pandemije ali i nestabilnih geopolitičkih dešavanja.

“Smanjenje privredne aktivnosti a time i mogućnosti za investicije, odnosno ulaganja, doveli su do toga da je novac ostao na računima u bankama i nije upotrijebljen za stvaranje nove vrijednosti u privredi”, rekla je Kaluđerović.

Povjerenje

Ona je podsjetila da već duži period stanovništvo i privreda pokazuju značajan nivo povjerenja u bankarski sektor, što je, kako kaže, i očekivano s obzirom na stabilne performanse bankarskog sistema.

“Zahvaljujući tome, banke u Crnoj Gori se i oslanjaju na domaće depozite kao na glavni izvor finansiranja kredita. Međutim rast depozita, kojeg smo svjedoci posljednje dvije godine, nije rezultat rasta povjerenja u bankarski sektor već prije svega namogućnosti da preduzeća svoj novac plasiraju na produktivniji i profitabilniji način. Tome u prilog govori i nepromijenjena struktura depozita u kojoj još uvijek depoziti po viđenju imaju mnogo veći udio nego oročeni depoziti”, saopštila je Kaluđerović.

Ona smatra da od toga kako će se razvijati ekonomski uslovi zavisi da li će u narednom periodu doći do nastavka rasta štednje.

“Ukoliko oni budu povoljni za investiranje onda možemo očekivati smanjenje depozita po osnovu povećanja investicija. Takođe, ukoliko ekonomski uslovu budu izrazito negativni može se povećati tražnja za gotovim novcem u slučaju neizvjesnosti (ova tražnja se u makroekonomskoj teoriji tretira kao dio transakcione tražnje za novcem), a to takođe može značiti smanjenje depozita”, pojasnila je Kaluđerović.

Ona dodaje da nastavak rasta cijena može dovesti do toga da se novac povlači iz banaka da bi se jednim dijelom uložio u nešto što može sačuvati njegovu vrijednost (nekretnine, hartije od vrijednosti itd).

“Od toga koji će od ovih trendova biti prisutni zavisiće i trend kretanja depozita, ali se čini izvjesnim da će se stope rasta depozita smanjivati”, kazala je Kaluđerović.

Investicija nema bez štednje

Prema njenim riječima da bi neko svoj novac uzeo iz banke i investirao treba da ima investicioni projekat za koji mu projekcije ili biznis planovi pokazuju da će biti profitabilan, odnosno profitabilniji od držanja novca u banci.

“S obzirom na to da je u uslovima stalnog rasta cijena veoma teško predvidjeti kako će se kretati profitabilnost datog projekta, veoma mali broj investitora je spreman da rizikuje i investira. To znači da je potrebno da imamo cjenovnu stabilnost prije svega a zatim i stabilnu ekonomsku situaciju i ekonomske odnose (lance snabdijevanja) da bismo mogli da očekujemo rast investicija. Sadašnja situcija u cijeloj Evropi a možemo reći i u svijetu još uvijek se čini nedovoljno stabilnom da bi generisala nove investicije”, ocijenila je Kaluđerović.

Ona je, odgovarajući na pitanje da li prekomjerna štednja eventualno može izazvati i negativne posljedice, saopštila da investicija nema bez štednje.

“Rast štednje ne treba da zabrinjava jer to znači da se novac prikuplja za neke buduće projekte, koji sada u ovom uslovima nijesu profitabilni ali će možda biti u budućnosti. Štednja će se pretvoriti u investicije onog trenutka kada ekonomske prilike budu takve da ima mogućnosti za nove profitabilne projekte”, poručila je Kaluđerović.

Prema njenim riječima i u EU se bilježe slični trendovi povećanje rasta depozita, posebno u 2020. godini, odnosno godini pandemije.

“Nakon toga je došlo do smanjenja stopa rasta depozita, koje su bile na prilično stabilnom nivou tokom 2022. godine, sa blagim povećanjem koje je prisutno od jula mjeseca”, rekla je Kaluđerović.

Najveći depoziti u CKB – 1,24 milijarde eura

Građani i preduzeća najviše štede u Crnogorskoj komercijalnoj banci gdje se nalaze depoziti vrijedni 1,24 milijarde eura. U Hipotekarnoj banci nalaze se depoziti vrijedni 715,8 miliona eura, u NLB 679 miliona eura, Universal Capital 484,6 miliona eura, Erste banci 462,6 miliona eura, Adriatic 353,13 miliona eura, Zapad banci 279,89 miliona eura, Lovćen banci 274,97 miliona eura, Prvoj banci 268,24 miliona, Addiko 160,6 miliona i Zirat banci 47,38 miliona eura.

Prosječna kamatna stopa na depozite pala na 0,26 odsto

Iz CBCG su naveli da prosječna ponderisana kamatna stopa na ukupne depozite iznosi 0,26 odsto na kraju septembra, dok je u istom periodu prethodne godine iznosila 0,35 odsto. Kaluđerović je navela da generalno govoreći kamatne stope na depozite prate trend kretanja kamatnih stopa na kredite i ukoliko dođe do povećanja aktivnih kamatnih stopa onda se može očekivati i povećanje pasivnih kamatnih stopa. Dodatno, kako je kazala, neke banke osim toga ne naplaćuju provizije koje su naplaćivale prilikom deponovanja novca ranije.

“To se već dešava u nekim evropskim bankama. Ali kamatna stopa na depozite zavisi i od toga da li banke imaju dovoljno kapitala odnosno depozita na raspolaganju za finansiranje kredita. S obzirom na to da kod nas depoziti rastu i da banke trenutno imaju dovoljno novca nemaju potrebu da povećavaju kamate na depozite radi privlačenja nove štednje. Međutim, moguće je da će postepeno doći i do ovog povećanja u svjetlu povećanja kamatnih stopa na kredite”, kazala je Kaluđerović.