Kasalica o stanju crnogorske ekonomije: Nema zime za javne finansije, odmah krenuti u pripremu ljetnje sezone

Nema razloga za zabrinutost zbog stanja u državnoj kasi do kraja godine, smatra ekonomska analitičarka i bivša državna sekretarka u Ministarstvu finansija Mila Kasalica.

Ona je, komentarišući razočaranje novog predsjednika Vlade Milojka Spajića stanjem u državnom trezoru, ocijenila da se radi o nesmotrenoj izjavi, te da premijer traži marketinška opravdanja da odloži primjenu obećanja o uvećanju penzija i zarada i skraćenom radnom vremenu.

Kasalica je navela da stanje na državnom računu gotovine nije ,,pred isparenjem“. Spajić je prošle sedmice saopštio da se u državnom trezoru nalazi 143 miliona eura, te da će to ispariti do kraja godine.

“Razloga za zabrinutost do kraja godine nema pošto su više od decenije novembar i decembar stabilni za prikupljanje javnih prihoda. Posljednjih tri godine prvi kvartal bio je primjeran i za sada nema naznaka da se to neće nastaviti, što onda vuče kvalitetne prilive i u drugom kvartalu. Onda bi trebalo da se promptno priprema turistička sezona”, kazala je Kasalica Pobjedi.

Spajić je prošle sedmice saopštio da je stanje u državnoj kasi vrlo slično onome kada je Vladi Zdravka Krivokapića u decembru 2020. godine Vlada Duška Markovića ostavila 60 miliona eura u trezoru i veliki mjesečni deficit, s tim što, kako je kazao, ovog puta taj mjesečni deficit nije toliko strašan kao tada.

Na sjednici Skupštine na kojoj je birana Vlada i nakon nje čuli su se suprotstavljeni i različiti stavovi predstavnika dvije vlade o stanju javnih finansija. Tokom skupštinske rasprave bilo je različitih stavova i oštrih riječi između bivšeg i novog premijera, a bivši ministar finansija

Aleksandar Damjanović je prošle sedmice istakao zadovoljstvo stanjem javnih finansija, predajući dužnost svom nasljedniku Novici Vukoviću.

Stanje u trezoru

Kasalica je, komentarišući strukturu i stanje u državnoj kasi, saopštila da je 100 miliona eura, koji su unutar javnog duga još na raspolaganju timu izvršne vlasti za ispunjavanje obaveza, dok su ostala sredstva u trezoru iz redovnog punjenja i pražnjenja budžeta.

“Posljedica nesmetanog punjenja budžeta stiže iz odgovornog odnosa poreskih obveznika shodno principu dobrovoljne obaveznosti prijave, obračuna i plaćanja poreza, iako Uprava prihoda i carina (UPC) poreski segment decenijama ovo zove ,,super naplata“, mada niti postoje kapaciteti niti se UPC bavi naplatom osim na nivou provjere baze podataka, koje pune poreski obveznici”, rekla je Kasalica.

Prema njenim riječima, narednih 100 dana smo građanski odgovorni da pružimo podršku novom timu izvršne vlasti, iako ,,nijesu zaslužili zbog ignorancije predstavljanja ekspozea u uzvišenom domu građana/nki, Skupštini Crne Gore“.

“Stanje na državnom računu gotovine, kojom raspolaže ministar finansija, nije pred isparenjem. Takva nesmotrena izjava premijera se mora kontrolisati od strane ministra finansija, ako je nestranačka ličnost unutar Vlade. Zbog dva razloga: prvo, novac poreskih obveznika ne smije biti predmet nadgornjavajućeg sukoba, koji gospodin Spajić i gospodin Damjanović vode odavno u javnom diskursu. Hajde da malo muške sujete odrastu kad su u pitanju novci, gotovinski tokovi javnog novca i ozbiljnost i preciznost novčanih transakcija”, navela je Kasalica.

Ona je saopštila da kao i u decembru 2020. tako i ovog puta ,,premijer, a onomad ministar finansija i socijalnog staranja“ Spajić govori o trenutnom stanju, koje se, kako kaže Kasalica, sigurno već promijenilo nabolje jer su pretposljednji dan puštene zarade za oktobar ukupnom broju zaposlenih, a što mjesečno vuče preko 53 miliona eura, kao i što su vjerovatno plaćene dospjele obaveze za usluge i materijal i sl.

Ona je podsjetila i da se prihodne prijave knjiže nakon sprovedenih kontrola.

“Ili, još eksplicitnije: kao što nije tačno da je prošle godine u maju ministar Damjanović zatekao loše stanje na računima već sasvim suprotno (preko 350 miliona eura), ali ne zbog genijalnosti rada 42. Vlade, već zaliha koje su ostale iz obveznice iz 2020. tako sada nije tačno da gdin Spajić sad treba iz prašine da pravi zlato, odnosno da je ‘sirak tužni bez iđe ikoga’”, kazala je Kasalica.

Ekonomsko državljanstvo

Spajić je prošle sedmice komentarišući stanje u trezoru izjavio da su neka sredstva nenamjenski trošena, navodeći da ne zna kako su se trošila sredstva od ekonomskog državljanstva. On je poručio da će Vlada morati sve to da ispita, jer, kako je kazao, novac od ekonomskog državljanstva ne može da se troši u tekuću potrošnju već isključivo za opštine na sjeveru, ili nerazvijene opštine, gdje se investira u kapitalne projekte.

Kasalica navodi da je pominjanje sredstava od ekonomskog državljanstva nesaglasno zakonima. Ona je saopštila da je 42. vlada (Zdravka Krivokapića) kroz resornu agenciju na trojakim računima nikad -konsolidovanim, niti otvorenim uz saglasnost resornog ministarstva, ,,čuvala“ pare od ekonomskog državljanstva.

“Državna revizorska institucija (DRI) je i revizijom završnog računa za 2021. godinu i pojedinačnom revizijom agencije precizno identifikovala nepoštovanje Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti. Ta sredstva su se postepeno krajem prošle, tokom ove i još ima jedna faza, unose u budžet, upornim ozbiljnim radom gdina Agrona Ibrahimija (donedavnog državnog sekretara), jer je to pravilan, legalan model poštovanja zakonskog okvira”, kazala je Kasalica, dodajući da potom počinje posao da se kroz kapitalni budžet razvojem projekata fazno investiraju sredstva.

“Evo premijeru Spajiću sjajna prilika da realizuje MMF-PIMA-okvir, usvojen da se unaprijedi razvoj postupka i projekata oko kapitalnih investicija, dok je kao raniji ministar finansija morao da ovu proceduru kako novci stižu u budžet a ne spavaju van sistema, i tek se onda kada se unesu u sistem investiraju, zna napamet”, rekla je Kasalica.

Sukob Damjanović – Spajić

Ona je komentarišući to što je prethodna vlada prezadovoljna stanjem u javnim finansijama, dok je novi premijer praktično zgranut sa stanjem u trezoru, saopštila da je to ,,prezadovoljstvo gospode Damjanovića i Abazovića i zgranutost gospode Spajića i Branka Krvavca bilo i ostalo u funkciji jeftinog marketinga nerazvojnosti“.

“Sukob Damjanović-Spajić, koliko god jedan imao lične razloge a drugi je ne brigao i onomad i sad, javni je sukob profila koji moraju da služe stabilnosti i sigurnosti ukupnog sistema zemlje. Premijer traži marketinška opravdanja da odloži primjenu obećanja o penzijama, zaradama i skraćenom radnom vremenu. A, gdin Damjanović je sebe izuzetnog iz poslaničke klupe sveo na gramata-ministra u službi visokonekvalitetnog premijera, i ostalih drugara neradnika, kao i ko zna kakvih netransparentnih agendi. Novčani tokovi javnog novca ne smiju postati izvor stvaranja političkog subjekta, ili napada na premijera, navodno u ime predsjednika Jakova Milatovića, ali takvo ponašanje u javnosti nikog ne iznenađuje”, izjavila je Kasalica.

Ona smatra da javni novci ne smiju da trpe zbog ,,ovog eventualnog odmjeravanja oko ničega u vezi ozbiljnih stvari“.

“Ministar finansija Vuković ima iskustvo iz komercijalne banke i desetak mjeseci u Ministarstvu finansija i socijalnog staranja, a koje može doprinijeti da se čuvaju timovi unutar Ministarstva finansija, koji su esencijalna ,,kapija“ briganja o trezoru i državi. Ipak, ostaje rizik ukrasa za ministra Vukovića, koji navodno stiže sa državnim sekretarkama, koje osim jedne neće služiti oporavku ukupnih vrijednosti unutar Ministarstva, uz napomenu da je to izvjesno i ako ne izmijeni liderku administracije, tj. neodržive diplomatije Ministarstva”, kazala je Kasalica.

Zaduženje

U ekspozeu Spajića se navodi da će novo zaduženje Vlade biti isključivo u službi finansiranja infrastrukturnih i razvojnih projekata. Odgovarajući na pitanje da li vjeruje u to, odnosno da li se ipak može očekivati da dio zaduženja bude iskorišćen za javnu potrošnju (eventualno i na povećanje plata i penzija), Kasalica je obradila jedan ,,probabilistički“ scenario.

“Zamešateljstvom kontakata svugdje u svijetu, što nije indikator netransparentnosti šta god gdin Abazović grajao na plenarnoj sjednici tokom imenovanja 44. Vlade, možda će Crna Gora biti u situaciji da se zaduži skoro dvije milijarde eura. Jedna milijarda bi bila da se razdužimo, a druga da se pokrene investicioni ciklus. To se zove restrukturiranje duga i dodatno zaduživanje”, rekla je Kasalica.

Ona je dodala da su, međutim, u tom ,,probabilističkom scenariju“ kamate značajne, te da bi ova vrsta ,,probabilističkog zaduženja“ kamatu sa 100 miliona eura godišnje uvećala na preko 150 miliona.

“Ta razlika se mora umanjiti u ostalim izdacima, ako bi se pratila teorija upravljanja suverenim dugom zemlje. To probabilistički ili stvarno ni ova neće, kao što nijesu ni prethodna dva tima izvršne vlasti uradili. Nijesu ni prethodni timovi, ali su se od 2017. godine nominalno radile mjere fiskalne konsolidacije, tj. da svi razumiju: kobac-strogosti praćenja javnih izdataka”, saopštila je Kasalica i poručila da će svako naredno uvećanje izdataka zbog uvećanja broja zaposlenih u državnoj upravi, zdravstvu i obrazovanju, biti indikator buduće krize.

“Zato, ako stignu ti probabilistički novci, mora se pokrenuti investicioni ciklus, a kako bi se značajna sredstva plasirana u bankarskom sektoru u inostrane hartije od vrijednosti vratila i komplementirala u značajnije infrastrukturne projekte. Za to je potrebno dvije godine golemog rada za pripremu projekata. Onda će nam se vratiti i domaća akumulacija, koju ove tri vlade nijesu umjele ni da razumiju, osim na nivou svih vrsta netransparentnih dogovora koje su njima štetili, no posredno i restriktivno su ostavljale dalekim u konkretnoj realizaciji ozbiljne perspektive razvoja Crne Gore”, zaključila je Kasalica.

Ne treba očekivati brza zaduženja, mada ni to ne bi bilo iznenađenje

Kasalica smatra da su i prošloj, tekućoj i svakoj drugoj vladi Crne Gore zaduženja potrebna.

“Crna Gora je zemlja u razvoju, a crnogorskoj ekonomiji sredstva za investicije trebaju odavno. Ne treba očekivati brza zaduženja, mada ni to ne bi bilo iznenađenje. Nezvanično su u Marakešu nedavno inopovjerioci dobro pretresli stanje naše ekonomije i nijesu obeshrabreni. Ali, duboko nepovjerenje koje su imali prema dvojcu Damjanović/ Abazović, sad premijer Spajić neće tako lako otkloniti iako pretjerano vjeruje svojim drugarima iz međunarodnih finansijskih institucija. Vrijeme je da pokaže da umije da bude odgovorni lider, a to će u njegovom slučaju biti skoro pa nedostižno ako nastavi tviteranje javnim politikama po telefonima, od kojih se ne odvaja”, poručila je Kasalica.