Evropljani rade sve manje i manje sati, posebno muškarci

U Evropi se vodi mnogo debata o ukupnom broju odrađenih sati, obično da bi se razjasnili podaci o zapošljavanju posljednjih mjeseci. Dvije činjenice se ovdje izdvajaju: nikada ranije tržište rada nije zapošljavalo toliko ljudi, ali ukupan broj radnih sati se smanjuje. To znači da se radni sati svakog zaposlenog u prosjeku smanjuju tokom godina. Prema studiji koju je nedavno objavio Međunarodni monetarni fond (MMF) a koja se fokusira na evropska tržišta rada, ističe se da na ovaj trend sve manjeg radnog vremena najviše utiču muškarci i studenti.

“Tri godine nakon krize s korona virusom, zapošljavanje i ukupni broj sati su se u potpunosti oporavili, ali prosječni sati po radniku nijesu”, navode autori studije pod nazivom “Smanjenje prosječnog broja radnih sati u Evropi”, koji upoređuju današnje brojke s onima iz prije pandemije perioda, ali i gleda dalje unazad. ž

Ovaj trend, zaključuju, “nije cikličan, već pretežno strukturan, produžavajući dugoročni trend koji je prethodio Covid-19 pandemiji” i “čini se malo vjerojatnim” da će se on preokrenuti u budućnosti.

Kako se ističe u izvještaju zasnovanom na podacima Eurostata, ukupan broj radnih sati u Evropi sada je u brojkama sličnim onima iz 2019. godine, a u nekim slučajevima nižim, ali to nije slučaj za medijalni presjek sati rada po zaposlenom, koji izsnoi nešto ispod 37 sati u sedmici. Ovom padu odrađenih sati prethode decenije koje slijede istu liniju: „Prosječno radno vrijeme u razvijenim ekonomijama ima dugoročni trend pada još od 19. vijeka, otprilike prepolovivši se između 1870-ih i 2000-ih u Njemačkoj, na primjer. U širem smislu, prosječno radno vrijeme u zemljama OECD-a smanjilo se za oko 0,5% godišnje između 1870-ih i ranih 2000-ih.”

Uticaj muškaraca i mlade radne snage

Smanjenje prosječnog radnog vremena koncentrisano je u tri grupe: mladi ljudi, muškarci uopšte, a posebno muškarci sa malom djecom.

“U slučaju mladih, povećanje incidence radnika sa skraćenim radnim vremenom koji su i dalje u procesu pkolovanja, može objasniti pad. Za muškarce generalno, uključujući i one s malom djecom, pad se odnosi i na radnike s punim i nepunim radnim vremenom […] Ovaj nalaz je iznenađujuće konzistentan u svim evropskim zemljama“, navodi se u studiji MMF-a.

„Pad u stvarnim satima došao je uz pad željenih sati“, dodaju autori (Diva Astinova, Romain Duval, Niels-Jakob H. Hansen, Ben Park, Ippei Shibata i Frederik Toscani), koji smatraju da su ova smanjenja posljedica ličnih preferencija među ovim grupama zaposlenih.

Analiza ističe da muškarci i dalje rade više sati (39,9 sati) u prosjeku od žena (34,7 sati), “ali se ovaj rodni jaz vremenom smanjio, a isto tako i rodna razlika u stopi zaposlenosti”.

Iza ovog fenomena stoji činjenica da žene i dalje preuzimaju većinu brige o djeci, obično iz naslijeđene obaveze. Štaviše, radni sati žena sa djecom su neznatno povećani. U Španiji, na primjer, iako žene čine manje od polovine radne snage, one čine 73% opšte slike. Od ukupnog broja zaposlenih koji rade nepuno radno vrijeme zbog njege ili porodičnih obaveza, 89% su žene. A od ukupnog broja onih koji ne rade cijeli dan jer nijesu uspjeli pronaći takve aranžmane, 71%.

Sa fokusom na druge demografske grupe, studija MMF-a naglašava da je među starijim radnicima (55 do 64 godine) i penzionerima (65 godina i stariji) „zabilježeno povećanje udjela u zaposlenosti kako je efektivna starosna granica za odlazak u penziju porasla u većini evropskih zemalja , ali im je i prosječan broj sati pao.”

Studija takođe ističe da su kontrakcije radnog vremena izraženije u bogatijim zemljama nego u onima sa nižim BDP-om.

“Ovi rezultati su u skladu s dominantnom ulogom efekta dohotka nad efektom zamjene u određivanju ponude radne snage radnika na intenzivnoj margini, kao što je široko dokumentirano u literaturi.” Pogled na sadašnje podatke Eurostata potvrđuje ovu realnost: ljudi koji žive u Srbiji rade u prosjeku 42,2 sata nedjeljno; u Holandiji taj broj iznosi značajno manje – 31,1 sat.

Stoga se u izvještaju predviđa da će prosječni radni sati nastaviti da opadaju u evropskim zemljama brzinom koja će zavisiti od produktivnosti i rasta plata, „različitom brzinom u zemljama u zavisnosti od njihovih ekonomskih trendova“. Što je veća produktivnost i dodata vrijednost u ekonomskoj aktivnosti, to se očekuju izraženije kontrakcije.

„Srednjeročno gledano, većina ekonomskih prognoza, uključujući i MMF-ove, predviđa skromno povećanje produktivnosti za ekonomije koje su blizu tehnološke granice, odnosno napredni dio Evrope“, tako da bi smanjenje radnih sati takođe bilo „skromno“, navodi se u dokumentu. Dugoročno, MMF upozorava na ključnu ulogu koju će igrati vještačka inteligencija (AI) i mjere usvojene za obuzdavanje globalnog zagrijavanja.