Finansiranje zelene tranzicije EU: Ko plaća račun?

Strategija EU da postane klimatski neutralna do 2050. godine, Evropski zeleni dogovor, počela je neujednačeno.

Od njegovog odobrenja 2020. godine, Evropa je bila suočena s nizom izazova – prije svega ratom u Ukrajini i pandemijom Covida.

Dok su klimatski problemi zahtijevali sve hitnije rješavanje, ekonomski ugroženim državama članicama su se pojavile sve veće krize. Izgledi su, prema najvećem savjetodavnom tijelu EU za nauku o klimi, trenutno sumorni.

„Dugoročno planiranje i razvoj energetske infrastrukture na nivou EU nijesu kompatibilni sa ciljevima EU za klimu do 2030. za energiju i klimu i njenim ciljem klimatske neutralnosti do 2050. godine“, saopštio je Evropski naučni savjetodavni odbor za klimatske promjene u junu.

Napredak je, međutim, trenutno potreba, a ne izbor.

Osim neposrednih zdravstvenih prijetnji koje predstavlja klimatska kriza, ekonomije EU se ne mogu nadati napredovanju na globalnoj sceni ako ostanu pretjerano zavisne od fosilnih goriva.

Takav pomak je moguć, tvrde evropski lideri, ali efektivno finansiranje mora biti prioritet.

Finansiranje potrošača protiv poreskih obveznika

Integracija zelene tehnologije u proizvodnju energije u početku će povećati troškove, ali su mišljenja o tome ko bi trebao snositi račune podijeljena.

„U Evropi treba voditi debatu o tome ko plaća energetsku tranziciju“, rekao je Fabien Roques, izvršni potpredsjednik u ekonomskoj konsultantskoj firmi Compass Lexecon.

Govoreći na konferenciji Business Europe u Briselu ove sedmice, on je dodao da je, na primjer, američki Zakon o smanjenju inflacije sjajan, ali se u osnovi oslanja na fiskalne mjere.

“Dakle, ovo je novac poreskih obveznika, a ne potrošača električne energije”, istakao je.

U jednom smislu, finansiranje promjene održivosti putem poreza je logično u smislu da je klima javno dobro.

Kroz Zakon o smanjenju inflacije, SAD su preuzele ovaj pristup – finansiranje klimatskih investicija državnim novcem.

Druga opcija je, prema mišljenju stručnjaka, da se povećaju troškovi energije  kako bi se nanijeli rastući problemi potrošačima. Oni koji koriste više i platiće više, iako je ovaj pristup izazvao zabrinutost kod domaćinstava koja se bore sa povećanim troškovima života.

Prema Međunarodnoj agenciji za energiju (IEA), oko 30% klimatskih sredstava potrebnih globalno moraće doći iz javnog sektora, a 70% iz privatnog sektora.

Privatno finansiranje takođe može doći iz niza investicija i finansijskih instrumenata kao što su zelene obveznice.

Osiguravanje sredstava i njihovo efikasno korištenje

Takođe, govoreći na konferenciji Business Europe, član Evropskog parlamenta iz stranke EPP Kristijan Eler je istakao da je reforma tržišta od suštinskog značaja za obezbjeđivanje adekvatnih sredstava za zelenu tranziciju.

“Znamo da evropsko finansijsko tržište neće pružiti adekvatno finansiranje u svom trenutnom stanju… banke nijesu u mogućnosti da finansiraju tranziciju”, smatra Eler.

Jedno rješenje koje je istakao je napredak Unije na tržištu kapitala, koja ima za cilj stvaranje jedinstvenog tržišta na nivou Unije.

U ovom trenutku, finansijski sistemi su i dalje fragmentirani po nacionalnim linijama, što komplikuje prekogranična ulaganja.

“Ako imate fragmentirano tržište kapitala i želite da izgradite portfelj od 100 ili 200 poslovnih slučajeva, znate, to nas košta mnogo više u Evropi nego da to uradimo u Sjedinjenim Državama”, kazao je Eler.

Zastupnik EP je takođe naglasio da osim što se povećavaju mogućnosti ulaganja, zemlje EU moraju dobiti podršku u pristupu ovim fondovima.

Posebno je istakao nedostatke mjere podrške nakon pandemije, ustanove za oporavak i otpornost. Mnoge zemlje, naime, članice nijesu mogle pristupiti ovom novcu zbog prekomjerne birokracije.

Solidarnost među državama članicama

Evropske institucije bi takođe trebalo da se fokusiraju na harmonizaciju energetskih tržišta širom EU, rekao je Pierre Schellekens, koji vodi strategiju i koordinaciju u Generalnoj direkciji za energetiku pri Evropskoj komisiji.

Ako jedna država članica ponudi veći nivo kompenzacije za energetski intenzivne industrije koje rade na fosilnim gorivima, to može stvoriti nejednake rezultate i potkopati klimatske ciljeve bloka.

Schellekens je napomenuo da, iako “uslovi neće biti apsolutno identični” u cijelom bloku, EU bi mogla pokušati da učini nacionalna tržišta “sličnijima”.

Dodao je da su, s obzirom na nedavnu energetsku krizu u Evropi, subvencije za fosilna goriva opravdane za “podršku industriji i domaćinstvima”.

Kako se “situacija normalizuje”, on je predložio da postoji drugačiji, jedinstveniji pristup.