Evropa se takmiči za bogate: Kako Italija, Švajcarska i Portugal nude poreske povlastice najimućnijima

Brojne zemlje, željne investicija i poreskih prihoda, pokušavaju da postanu magnet za bogate pojedince.

Evropske vlade suočavaju se s budžetskim ograničenjima. Slab privredni rast, trgovinski šokovi i starenje populacije sve više opterećuju državne kase – dok se istovremeno ubrzano povećavaju izdaci za odbranu.

U tom kontekstu, evropske države se takmiče da privuku i zadrže imućne osobe, u nadi da će donijeti nova ulaganja i poreze.

Euronews Business istražuje koje poreske benefite nude pojedine zemlje i kako se sve češće suočavaju s protivljenjem javnosti.

Italija

Italija je popularna destinacija za iseljenike, ne samo zbog svoje kulture i klime, već i zahvaljujući poreskim olakšicama.

Na papiru, zemlja ima relativno visoke poreze na lične i korporativne prihode, ali postoje značajne poreske povlastice za strance.

Najpoznatiji mehanizam je tzv. flat tax režim, koji omogućava bogatim pojedincima da plaćaju fiksni godišnji iznos poreza na sav prihod ostvaren u inostranstvu – bez obzira na iznos.

Taj godišnji iznos je nedavno povećan na 200.000 eura (sa prethodnih 100.000).

Ova pogodnost dostupna je do 15 godina, i to samo za one koji nijesu bili poreski rezidenti Italije najmanje 9 od posljednjih 10 godina.

Zbog visine fiksnog poreza, ovaj model je zanimljiv isključivo vrlo bogatim osobama.

“Italija je veoma popularna,” kaže poreski i imigracioni savjetnik David Lesperance. “Jedan moj klijent je rekao da je 100.000 eura davao godišnje svom knjigovođi – a sada to plaća Italiji, bez dodatnih troškova poreskog planiranja.”

Švajcarska

Švajcarska nudi sličan sistem paušalnog oporezivanja (forfait fiscal), iako manje od 0,1% poreskih obveznika koristi ovu opciju, prema podacima švajcarske države.

Umjesto da oporezuju prihode ili imovinu, neki kantoni obračunavaju porez na osnovu troškova života pojedinca.

Ova shema je zanimljiva samo za ultra-bogate, a država je propisala i minimalnu poresku osnovicu.

To je ili sedam puta veći iznos od godišnje kirije, ili više od 429.100 švajcarskih franaka (oko 455.000 eura) – na saveznom nivou.

Ova pravila važe samo za one koji nijesu švajcarski državljani i koji dolaze u zemlju prvi put – ili nakon odsustva od najmanje 10 godina.

Korisnicima ovog sistema nije dozvoljeno da rade ili vode posao u Švajcarskoj – pogodnosti su namijenjene bogatim iseljenicima sa pasivnim prihodima.

Portugal

Poreske povlastice su postale kontroverzna tema u Portugalu, posebno zbog rasta troškova života koji je djelimično izazvan dolaskom bogatih stranaca.

Iako su olakšice smanjene 2023. godine, portugalska vlada ih je ponovo uvela kroz reformisani sistem (NHR 2.0).

“Stari NHR sistem je omogućavao da živite u Portugalu i do 10 godina bez ozbiljnog oporezivanja stranih prihoda,” kaže poreski pravnik Gregory Goossens iz firme Taxpatria.

Posebno su bile privlačne penzionerima, koji su selili u Portugal i uživali oslobađanje od poreza na strane penzije.

Za one koji su ostvarivali prihod unutar Portugala, određene profesije bile su oporezovane po stopi od samo 20%.

Ovakav sistem je izazvao nezadovoljstvo lokalnog stanovništva, ali i formalne proteste iz nordijskih zemalja poput Finske i Švedske, koje su tražile izmjenu bilateralnih sporazuma kako bi mogle oporezovati svoje penzionere i u inostranstvu.

Nova verzija sistema sada daje olakšice isključivo visokoobrazovanim stručnjacima koji mogu doprinijeti ekonomiji.

Oni mogu uživati 20% poreza na lični dohodak tokom 10 godina, kao i smanjenje poreza na određene strane prihode – ali penzije više nijesu izuzete.

Šel kompanije

Još jedan mehanizam za smanjenje efektivne poreske stope jeste korišćenje šel kompanija, navodi EU Tax Observatory.

Ove firme se nalaze u sivoj zoni između poreske optimizacije i utaje – jer omogućavaju bogatima da imovinu registruju na firmu umjesto kao lični prihod.

Kompanija formalno ne posluje, ali prihod ostaje unutar firme. Povlačenje sredstava se oporezuje, ali ostatak može ostati u firmi bez dodatnih nameta.

Ovaj model je naročito isplativ u državama sa niskim porezima na dobit – poput Irske (12,5%), Mađarske (9%), Bugarske (10%) i Kipra (12,5%).

OECD pokušava da uvede globalni minimalni porez od 15% za kompanije sa prihodima većim od 750 miliona eura – ali primjena još nije u potpunosti zaživjela.

Poreski raj za neke, problem za druge

Stručnjaci upozoravaju da poresko planiranje ne smije zavisiti samo od jedne stope – već mora uključiti sve aspekte: poreze na dohodak, kapitalnu dobit, nasljeđe, imovinu, kao i doprinose za socijalno osiguranje.

Osim pomenutih zemalja, i Malta i Monako se smatraju fiskalno atraktivnim, u zavisnosti od izvora prihoda.

U određenim slučajevima, čak i Belgija – poznata po visokim porezima – može biti poreski raj.

Pitanje je koliko će napori OECD-a da podigne porez na dobit uticati i na druge stope – i eventualno smanjiti atraktivnost poreskih olakšica.

“Države ne bi davale poreske olakšice bogatima da im to ne donosi više koristi nego troška,” tvrdi Jason Porter iz Blevins Franks Financial Managementa.

“Koliki god porez da ubiraju, to je više nego što bi imali bez tih pogodnosti – jer ti ljudi inače ne bi ni došli.”

“Takođe, važno je računati i indirektne koristi: od ulaganja u nekretnine, potrošnje u lokalnim biznisima, do potencijala za nove preduzetničke inicijative.”

Rasprava o privlačenju bogatih stranaca ostaje centralno političko pitanje, sa tendencijom da se sukobi i interesi nastave.