Radnički dio kolača BDP-a: Kako se udjeli dohotka kreću širom Evrope?

Udio prihoda od rada u bruto domaćem proizvodu (BDP) nastavlja da pada širom Evrope. To znači da radnici dobijaju manji komad privrednog kolača. Pad udjela radne snage se često povezuje sa porastom nejednakosti u dohotku jer kapital teži da se koncentriše na gornjim krajevima distribucije dohotka.

Prema definiciji Međunarodne organizacije rada (ILO), udio prihoda od rada u BDP-u je odnos, u procentima, između ukupnog prihoda od rada i BDP-a, oba iskazana u nominalnom iznosu. Prihodi od rada uključuju naknade zaposlenima i dio prihoda samozaposlenih.

U 2021. udjeli prihoda od rada u BDP-u značajno su varirali u zemljama EU, u rasponu od 30,6% u Irskoj do 62,5% u Holandiji, prema procjenama ILO-a.

Kada se uračunaju kandidati za EU, Evropsko udruženje za slobodnu trgovinu – EFTA i UK, Švajcarska je imala najveći omjer od 70,5%, dok je Irska i dalje imala najniži udio.

U prosjeku, radna snaga dobija 57% BDP-a u EU, u odnosu na 53,8% u cijeloj Evropi i Centralnoj Aziji.

Udio radne snage bio je veći od prosjeka EU u ‘Velikoj četvorci’ i Velikoj Britaniji

Udio prihoda od rada bio je veći od prosjeka EU u „velikoj četvorci“ EU, odnosno Njemačkoj (61,4%), Francuskoj (59,8%), Španiji (59,1%) i Italiji (58%).

Udio radne snage je takođe bio iznad prosjeka EU u Velikoj Britaniji (59%).

Zemlje kandidati imale niži udio od prosjeka EU

Osim Moldavije (59%), udio radne snage u zemljama kandidatima bio je ispod prosjeka EU, krećući se od 32,2% u Turskoj do 52,3% u Srbiji.

Tri nordijske zemlje, Finska, Švedska i Norveška, takođe su imale niži udio radne snage od prosjeka EU.

Irska je imala najniže udjele, zašto?

Irska i Turska su 2021. imale daleko najniži udio prihoda od rada. U poređenju sa prosjekom EU, oni su bili izvan granica.

“Glavna stvar koju treba reći je da je BDP u Irskoj iskrivljen zbog aktivnosti poreskog planiranja američkih multinacionalnih kompanija”, rekao je za Euronews Business dr Tom McDonnell, kodirektor Nevin Instituta za ekonomska istraživanja, sa centralom u Dablinu.

“Oni lociraju sjedišta i drugu imovinu u Irskoj kako bi minimizirali svoje obaveze poreza na dobit i iz drugih razloga. To se pojavljuje u nacionalnim računima u okviru ‘kapitalnog udjela’ prihoda i čini da se udio rada čini manjim nego što zaista jeste”, dodao je.

Međutim, to ne objašnjava cijelu priču. Podsjećajući nas da se ekonomisti često pozivaju na bruto nacionalni dohodak (BND) za mjerenje ekonomske aktivnosti, „ako je udio radne snage Irske bio 30,6% BDP-a, onda je bio 42,32% BND. To dovodi Irsku na treće najgore mjesto”, rekao je.

Kako se promijenio udio prihoda od rada?

Procjene ILO-a, koje počinju od 2004. godine, ukazuju na opadajući trend u Evropi.

U EU je udio prihoda od rada kao postotak BDP-a iznosio 58,9% u 2004. i dostigao je svoj vrhunac od 60% u 2009. Ovaj je omjer pao na 57% 2021. godine, što je najniži rezultat još od 2004. godine.

Gledajući promjene u udjelu prihoda od rada između 2011. i 2021. godine, prosjek EU pao je za 1,8 procentnih poena (pp). Irska je zabilježila najveći pad od 19,9 pp.

„Nizak i opadajući udio radne snage u Irskoj je vjerovatno posljedica značaja i brzog rasta multinacionalnih kompanija u stranom vlasništvu u Irskoj, čije su finansijske aktivnosti povećale BDP Irske mnogo više od zaposlenosti i plata“, rekao je za Euronews Business Patrick Belser, viši ekonomista i Wages Specijalista pri ILO-u.

Udio radne snage porastao je za 11 pp u Letonija, a slijede Bugarska i Litvanija za oko 9 pp.

Uobičajena objašnjenja za promjene udjela radne snage uključuju tehnološke promjene, globalnu integraciju, finansijska tržišta, proizvode i institucije tržišta rada, pregovaračku moć rada i nezaposlenost, prema izvještaju ILO-a i OECD-a pod naslovom „Udio rada u ekonomijama G20“.

Razlozi iza ogromnih razlika

„Može biti mnogo razloga za disparitete u udjelu prihoda od rada među zemljama“, rekao je Patrick Belser za Euronews Business.

Udio radne snage može biti manji u zemljama koje jesu:

● kapitalno intenzivnije;

● otvorenije za trgovinu, što ograničava prostor za rast plata zbog potrebe da ostane međunarodno konkurentne;

● imaju slab sistem kolektivnog pregovaranja – pošto kolektivno pregovaranje omogućava pravednu raspodjelu ekonomskog rasta između kapitala i rada.

Roger Gomis, viši ekonomista u ILO-u, rekao je da ekonomska struktura ima veliki uticaj na udio prihoda od rada. On je naglasio da visoki nivoi vještina radne snage imaju tendenciju da rezultiraju većim udjelima tih prihoda.

ILO je takođe otkrio da oblasti poput automatizacije, ekonomije koncerata ili globalizacije imaju jaku vezu sa statistikom prihoda od rada.