Južna Evropa je novi motor ekonomskog rasta kontinenta

Eurostat je u ponedjeljak donio prijeko potrebne dobre vijesti: Eurozona se vratila rastu u drugom kvartalu 2023. Ipak, ova skromna priča o uspjehu nije se odnosila na sve, ocjenjuje Atlantski savez.

Buran turizam i potražnja za uslugama, luksuznom robom i drugim lakim proizvodima podstiču ekonomsku otpornost kontinenta. To znači da su zemlje koje su više orijentisane na ove sektore, poput Francuske i velikih ekonomija južne Evrope, požnjele lavovski dio evropskog ekonomskog rasta.

Ako projekcije ekonomskog rasta odmjerimo udjelom svake zemlje u evropskom BDP-u, Španija, Italija i Francuska će vjerovatno najviše doprinijeti rastu EU u 2023. To se desilo uprkos iznenadnom padu italijanske ekonomije u posljednjem kvartalu, što djelimično odražava jednokratni efekat obuzdavanja svog programa oslobađanja od poreza ‘Superbonus’. U julskom ažuriranju Svjetske ekonomske prognoze, MMF je poboljšao prognoze rasta u Italiji i Španiji za 0,4 procentna poena odnosno 1 procentni poen.

S druge strane, evropski tradicionalni privredni motor postao je njen zaostali dio. Njemačka ekonomija, koja je više zavisna od izvoza teške proizvodnje u odnosu na druge zemlje, suočava se s neizvjesnim globalnim trgovinskim okruženjem, nedostatkom radnika i rastućim subvencijama u SAD-u i Kini. MMF ove godine predviđa smanjenje od 0,3%.

Regionalna inverzija

Prije deset godina, mapa bi bila gotovo obrnuta, s Njemačkom koja je prednjačila u evropskom rastu, a južna Evropa bila u teškom stanju. Finansijska kriza iz 2008. teško je pogodila južnu Evropu; nakon što je kolaps balona imovine podstakao vlade da povećaju stimulativnu potrošnju, rezultirajuće opterećenje duga izazvalo je krizu platnog bilansa. Kako bi riješile svoju dužničku krizu, ove zemlje su preduzele mjere štednje poput bolnog smanjenja državne potrošnje, uglavnom po nalogu svojih sjevernih susjeda.

Štaviše, miks industrije u regionu bio je nepovoljan godinama nakon finansijske krize. Otporna potražnja, posebno iz Azije, za osnovnim industrijskim proizvodima brzo je izvukla Njemačku iz recesije, dok su se turizam i drugi uslužni sektori oporavljali sporije kako su se domaćinstva povukla u potrošnji. Iako ekonomsko iskustvo Francuske nije bilo tako ekstremno, njen oporavak je takođe ometala ekonomija koja zavisi od usluga, turizma i luksuzne robe.

U međuvremenu na jugu, slabo povjerenje potrošača i štednja doprinijeli su začaranom krugu kontrakcija, što je dovelo do „izgubljene decenije“ za rast. Na primjer, rast italijanskog BDP-a bio je ispod prosjeka EU svake godine između 2008. i 2020.

Povratak u budućnost

Kako se južna Evropa oporavila? Neki faktori, poput jačine uslužnog sektora i oporavka u turizmu, novijeg su datuma. Iako je ruska invazija na Ukrajinu podigla cijene energenata u svim evropskim zemljama, Francuska, Španija, Italija bile su među najmanje pogođenim zemljama. U 2021. ruski uvoz činio je 6%, 9% i 23% francuske, španske i italijanske potrošnje goriva, u poređenju sa 31% njemačke potrošnje. Zemlje južne Evrope takođe su dobile ogroman dio (47%) sredstava EU za oporavak od pandemije.

Strukturni faktori su takođe pomogli, posebno u južnoj Evropi. Programi štednje su okončani, a mnoge od najzaduženijih zemalja u regionu poboljšale su javne finansije. Grčke obveznice, na primjer, sada su samo jednu nadogradnju od „investicionog ranga“ – što je daleko od ranih 2010-ih, kada je Grčka stavljena u „selektivno neizvršenje obaveza“.

Ova poboljšanja pružaju optimizam da južna Evropa možda okreće stranicu svoje „izgubljene decenije“. Možda je to sada teško zamisliti, ali brzi regionalni ekonomski rast je nekada bio norma prije nego što su ekonomske krize (počevši od Italije 1990-ih) vratile regiju unatrag. Od 1971. do 1990. nominalni ekonomski rast je u prosjeku iznosio 3,3% godišnje u Španiji i 3,1% u Italiji, u poređenju sa 2,6% u Njemačkoj i Britaniji. To možda ne zvuči previše, ali održivi rast značio je da je južna Evropa brzo sustizala svoje sjeverne vršnjake.

Godine 1980, BDP po stanovniku u Italiji i Španiji iznosio je 72% i 53% od tri najveće evropske ekonomije (prosjek Njemačke, Francuske i Ujedinjenog Kraljevstva, ponderisan po broju stanovnika). Do kraja decenije te brojke su iznosile 98%, odnosno 62%.

Prerano je reći da li se južna Evropa vratila na ovu putanju, ali ekonomski vjetrovi se možda mijenjaju. Prije deset godina, Sjeverna Evropa je mogla diktirati svoja rješenja za krizu državnog duga jer je Južnoj Evropi bio potreban spas. Sada bi južne prijestonice mogle zahtijevati uravnoteženiju debatu o ekonomskoj budućnosti Evrope, zaključuju Sophia Busch i Phillip Meng u autorskom tekstu za Atlantski savjet.